Kościoły

Ptaszkowa - miasto w powiecie nowosądeckim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Parafia w Ptaszkowej powstała zapewne w 2. poł. XVI w., następnie została w 1608 r. przyłączona na prawach "filii" do Grybowa. W 1895 bp tarnowski Ignacy Łobos utworzył w Ptaszkowej niezależną ekspozyturę, a w 1911 r. kolejny bp tarnowski Leon Wałęga erygował tutaj parafię. Kościół został zbudowany w 1555 r. przez cieślę Jana Joachima Kuklę z Grybowa (napis z nazwiskiem i datą budowy wyryty jest na belce włączonej w parapet chóru muzycznego) z fundacji ówczesnego sołtysa i zamożniejszych chłopów z wsi Ptaszkowa. Obecny wygląd kościoła jest efektem prac przeprowadzonych w latach 1880-83, kiedy zniekształcono wieżę oraz w 1929 r. kiedy to między nawę i prezbiterium wbudowano transept.
ARCHITEKTURA. Zbudowany w tradycji gotyckiej, obecnie pozbawiony cech stylowych. Drewniany, konstrukcji zrębowej z wieżą o konstrukcji słupowej, oszalowany. Jednonawowy, z transeptem i węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie, po którego bokach zakrystia i przedsionek. Przy nawie od południa kruchta a od zachodu wieża kwadratowa o pochyłych ścianach, z izbicą wydzieloną okapem, nakryta hełmem z latarnią, z cebulastym zwieńczeniem z 1883 r. Wieża w przyziemiu otoczona jest zaszalowanym obejściem. Kościół nakrywają dachy siodłowe, na skrzyżowaniu z baniastą wieżyczka na sygnaturkę z latarnią z 1929 r. Prezbiterium nakryte stropem płaskim, nawa skośnym z zaskrzynieniami. Transept nakryty pozornymi sklepieniami kopulastymi wspartymi na czterech parach słupów. Zachowały się dwa wejścia z nadprożami wyciętymi w kształcie tzw. oślego grzbietu, pochodzące z 1555 r., trzecie o wykroju falistym powstało w 1929 r. Polichromia figuralna i ornamentalna wykonana w latach 1929-32 przez Józefa Dutkiewicza. W kruchcie południowej zachowane fragmenty malowideł barokowo-ludowych ze scenami starotestamentowymi z 1795 r. oraz resztki malowideł patronowych z XVI w. 
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny utrzymany w tradycji późnego baroku z 1864 r., z łaskami słynącym obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, fundowanym w 1734 r. przez Michała Stadnickiego, w sukienkach srebrnych, trybowanych w połowie XVIII w; z obu stron ołtarza, ustawione są na konsolach rzeźby świętych franciszkańskich. Dwa ołtarze boczne, wczesnobarokowe z połowy XVII w., przekształcone i zdekompletowane. W lewym płaskorzeźba Serca Pana Jezusa z XX w. a w zwieńczeniu Veraikon z XVII lub XVIII w. W prawym gotycka rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem "Madonna ze słonecznikiem" z około 1420 r., dawniej umieszczona w ołtarzu głównym. Chrzcielnica kamienna renesansowa z 1506 r. Ambona oraz sześć ław rokokowych i polichromowanych o dekoracji kwiatowej z 1777 r. Na ścianach wewnątrz świątyni zawieszone liczne barokowe obrazy, m.in.: Matka Boska Niepokalana otoczona symbolami Maryjnymi z XVII w.,; Odkupienie dusz czyśćcowych z 1776 r., Koronacja Matki Bożej z przełomu XVII/XIX w., malowany przez Mariana Filipowicza oraz Matka Boska Częstochowska z XVIII w., wmontowany w belkę tęczową. Stacje Drogi Krzyżowej, barokowo-ludowe z XIX w. Najcenniejszym zabytkiem kościoła w Ptaszkowej jest późnogotycka płaskorzeźba Modlitwa Chrystusa w Ogrojcu, wykonana przez samego Wita Stwosza około 1490 r. Ponadto dwa krucyfiksy z XVIII w.: na belce tęczowej i na ścianie wschodniej transeptu. Na chórze muzycznym znajdują się organy 10-głosowe wykonane w 1904 r. przez organmistrza ze Szczyrzyca Tomasza Falla.
DZWONNICA wolnostojąca, zbudowana z kamienia według projektu architekta Zdzisława Mączeńskiego w 1930 r. Wzniesiona na rzucie trójkątnym, arkadowa, nakryta daszkiem namiotowym, gontowym. Wszystkie trzy dzwony odlane zostały w 1959 r.

Tekst umieszczony 06.06.2007

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 10, Powiat nowosądecki, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Marcinkowska M., Kościół w Ptaszkowej, [w:] Spotkania z zabytkami 9/2005
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł