Diecezja tarnowska

Krótki rys historyczny diecezji tarnowskiej

Po pierwszym rozbiorze Rzeczypospolitej w 1772 r. pod panowanie austriackie przeszła znaczna część diecezji krakowskiej, leżąca na południe od Wisły. Poza granicami Austrii pozostał jednak Kraków, siedziba biskupa. Dlatego w 1778 r. na żądanie władz austriackich biskup krakowski Kajetan Sołtyk, utworzył dla tych terenów oficjałat generalny w Zakrzówku pod Krakowem, który następnie w 1781 r. został przeniesiony do Tarnowa. W 1783 r. cesarz Józef II utworzył na tym obszarze diecezję tarnowską, a na pierwszego biskupa powołał ks. Jana Duvalla. Stan ten potwierdził kanonicznie papież Pius VI bullą "In suprema beati Petri cathedra" wydaną w 1786 r. Ponieważ w końcu 1785 r. zmarł biskup nominat Jan Duvall, papież Pius VI nowym biskupem zamianował ks. Floriana Amanda Janowskiego, dotychczasowego opata klasztoru benedyktynów w Tyńcu. Nowa Diecezja rozciągała się od Oświęcimia i Żywca na zachodzie, aż po ujście Sanu do Wisły i Żmigród i Strzyżów na wschodzie.

Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 r. i włączeniu Krakowa do Austrii, zdecydowano o zniesieniu diecezji tarnowskiej. W 1805 r. podzielono jej terytorium między dwie sąsiednie diecezje: krakowską i przemyską. Sytuacja zmieniła się znowu w 1809 r. kiedy to część ziem polskich wraz z Krakowem weszła w skład Księstwa Warszawskiego. Ponieważ Kraków znalazł się poza granicami monarchii habsburskiej, rezydujący tam biskup nie mógł sprawować jurysdykcji kościelnej na terenach należących do Austrii. Dla "austriackiej" części diecezji krakowskiej utworzono w 1810 r. wikariat generalny w Starym Sączu. Jednak kiedy w 1815 r. na Kongresie Wiedeńskim zdecydowano o pozostawieniu Krakowa poza granicami cesarstwa austriackiego władze w Wiedniu doprowadziły do utworzenia diecezji tynieckiej. Erygował ją w 1821 r. papież Pius VII bullą "Studium paterni affectus". Diecezja obejmowała swymi granicami 4 okręgi administracyjne: tarnowski, bocheński, myślenicki i sadecki. Pierwszym biskupem został ks. Grzegorz T. Ziegler, na którego prośbę siedziba diecezji została w 1826 r. przeniesiona do Tarnowa, a diecezja otrzymała nazwę "tarnowska".

Po wcieleniu do Austrii w 1848 r. Wolnego Miasta Krakowa, władze austriackie zdecydowały o likwidacji diecezji tarnowskiej i wcieleniu jej do diecezji krakowskiej. Jej dalszy byt uratował sprzeciw papieża Leona XII, który w 1880 r. odłączył od diecezji tarnowskiej dekanaty: bielski, oświęcimski, skawiński, wadowicki oraz części dekanatów: wielickie, myślenickiego, dobczyckiego i makowskiego i przydzielił je do diecezji krakowskiej. Po śmierci bpa Alojzego J. Pukalskiego odłączono dalsze cztery dekanaty: nowotarski, makowski, myślenicki i niepołomicki i wcielono do diecezji krakowskiej.

Następna zmiana granic diecezji tarnowskiej nastąpiła w 1925 r., do archidiecezji krakowskiej przyłączono wtedy 6 parafii z dekanatu tymbarskiego, a do diecezji przemyskiej włączono parafię Pstrągowa. Z kolei diecezja tarnowska zyskała 3 dekanaty: biecki, rzepiennicki i ołpiński oraz dalsze 4 parafie: Jodłowa, Przeczyca, Sędziszów i Będziemyśl. W 1992 r. w związku z utworzeniem diecezji rzeszowskiej, nastąpiła ostatnia jak dotąd zmiana granic diecezji tarnowskiej. Do utworzonej diecezji odłączono 49 parafii z dekanatów Biecz, Gorlice-Południe, Gorlice-Północ, Kolbuszowa i Ropczyce. Do diecezji sandomierskiej włączone też dekanat Baranów Sandomierski.

Biskupi tarnowscy

1786-1801   bp Florian Amand Janowski

1822-1827   bp Grzegorz Ziegler

1831             bp Ferdynand Chotek

1832-1836    bp Franciszek Pisztek

1836-1840    bp Franciszek Zachariasiewicz

1840-1850    bp Józef Wojtarowicz

1852-1885   bp Józef Pukalski

1886-1900   bp Ignacy Łobos

1901-1933   abp Leon Wałęga

1933-1939   bp Franciszek Lisowski

1946-1959   bp Jan Stepa

1962-1990   abp Jerzy Ablewicz

1990-1997  bp Józef Życiński

1998-2011  bp Wiktor Skworc

2011- bp Andrzej Jeż

Obszar diecezji tarnowskiej

Obecnie obszar diecezji tarnowskiej obejmuje części województw małopolskiego i podkarpackiego. Diecezja od zachodu graniczy z archidiecezją krakowską, od północy z diecezjami kielecką i sandomierską oraz od wschodu z diecezją rzeszowską. Południowa granica diecezji pokrywa się z częścią południowej granicy Polski.

Województwo małopolskie                            Województwo podkarpackie

powiat tarnowski                                          powiat dębicki

powiat sądecki                                             powiat mielecki (część)

powiat brzeski                                             powiat ropczycko-sędziszowski (część)

powiat dąbrowski

powiat bocheński (część)

powiat limanowski (część)

powiat gorlicki (część)

powiat nowotarski (część)

• Następny artykuł