Kościoły

Tarnów, kościół św. Rodziny, misjonarzy

Lokalizacja: Tarnów, ul. Krakowska 41 (50.008927, 20.976223)
Budowa: 1904-1906
Architekt: Jan Sas-Zubrzycki
Styl: neogotyk

HISTORIA. Kościół św. Rodziny w Tarnowie zbudowany został w latach 1904-1906 na terenie ofiarowanym przez Konstancję Sanguszkową, dzięki ofiarności wiernych z Diecezji Tarnowskiej oraz Polaków z Ameryki i Prus. Autorem projektu był Jan Sas-Zubrzycki a pracami kierował Augustyn Tarkowski, budowniczy tarnowski. Konsekracji dokonał w 1908 r. bp tarnowski Leon Wałęga. Do 1939 r. kościół służył jako garnizonowy. W 1944 r. został uszkodzony w wyniku działań wojennych, następnie odremontowany.

ARCHITEKTURA. Neogotycki. Murowany z cegły, z użyciem kamienia. Korpus trójnawowy, bazylikowy z transeptem. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim kaplica Matki Boskiej Różańcowej i zakrystia ze skarbcem na piętrze, zamknięte trójbocznie. Przęsło w skrzyżowaniu transeptu ośmioboczne, jego ramiona prostokątne, przy nich płytkie kaplice, zamknięte trójbocznie oraz przedsionki; środkowe przęsła naw bocznych występują nieco na zewnątrz trójbocznie. Wnętrze rozczłonkowane blendami a w nawie głównej ostrołukowymi triforiami. Nawy boczne otwarte do głównej ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach. Sklepienia w prezbiterium i nawach krzyżowe, w ramionach transeptu sześciopolowe? (piastowskie) a w transepcie i kaplicy MB Różańcowej gwiaździste. Fasada południowa ujęta w dwie wysokie wieże, czworoboczne, na wysokości korpusu przechodzące w ośmioboczne, podzielone gzymsami na kondygnacje o nie równych wysokościach i nakryte ostrosłupowymi hełmami o ośmiobocznej podstawie, otoczonymi wieńcem ośmiu narożnych wieżyczek. Po bokach wież kwadratowe wieżyczki schodowe. Między wieżami ostrołukowe okno wypełnione maswerkiem, zwieńczone schodkowym szczytem. W dolnej części fasady trzy portale nakryte schodkowymi szczytami; portal główny dwuwejściowy, zamknięty w kształcie trójliścia, w nim mozaika przedstawiająca św. Rodzinę adorowaną przez aniołów wykonana wg proj. rzeźbiarza Anatola Drwala z Tarnowa przez ceramika Bolesława Książka z Łysej Góry. Cały kościół opięty szkarpami i obwiedziony fryzem arkadkowym umieszczonym pod gzymsem. Dachy nad prezbiterium i nawą główną dwuspadowe; nad transeptem ośmiopolowy, przechodzący w wieloboczną sygnaturkę z latarnią; nad nawami bocznymi pulpitowe, z wyjątkiem przęseł środkowych, nad którymi dachy namiotowe. Okna w transepcie i prezbiterium ostrołukowe ozdobione maswerkami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna wykonana w roku 1934, została odnawiana i uzupełniona w 1954 r. przez Jakuba Beresia. Witraże w oknach transeptu, naw bocznych i kaplicy projektu Stefana Matejki wykonano w 1907 r. w zakładzie Gabriela Żeleńskiego z Krakowa. Wyposażenie jest w większości jednolite, neogotyckie z lat 1907-11. W prezbiterium ołtarz główny, neogotycki z 1907 r., wykonany w zakładzie Ferdynanda Stuflessera w Tyrolu. W polu głównym rzeźba św. Rodziny a po bokach figury śś. Leona papieża i Stanisława bpa, w zwieńczeniu Trójca św. w tzw. typie Tronu Łaski, na mensie Ostatnia Wieczerza. Stalle neogotyckie z lat 1909-1910. Na belce tęczowej krucyfiks neogotycki z około 1910 r. Ołtarze boczne, neogotyckie, cztery w transepcie: 1. Matki Bożej Nieustającej Pomocy i św. Józefa, wykonany w 1907 r. w zakładzie Stuflessera, z rzeźbą św. Józefa w polu głównym i płaskorzeźbionymi scenami z jego życia po bokach; 2. Ołtarz Matki Bożej Niepokalanej z 1911 r., wykonany przez Stycznia, z rzeźbą Matki Boskiej (oba zach. Ramię); 3. Męki Pańskiej, z 1907 r., z zakładu Stuflessera, z rzeźbami grupy Ukrzyżowania; 4. Ołtarz Serca Pana Jezusa,  z 1911 r., wykonany przez Stycznia, z rzeźbą Chrystusa (oba wsch. Ramię); 5. św. Antoniego w nawie zach.; 6. św. Wincentego a Paulo, wykonany z marmuru w 1913 r., z rzeźbioną postacią świętego. Chrzcielnica umieszczona w szafce ściennej, nad którą neogotycka płaskorzeźba przedstawiająca chrzest Chrystusa w Jordanie z 1907, wykonana w firmie Stuflessera. Ławy i konfesjonały neogotyckie z lat 1909-1910. Organy 25-głosowe wybudowane przez Kazimierza Żebrowskiego z Krakowa w roku 1911, przebudowane w 1962 r. przez Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka. Niewielkie organy znajdują się też w kaplicy MB Różańcowej, powstały w 1888 r. w firmie Rieger-Jaegerndorf a następnie zostały zakupione od tarnowskiego Towarzystwa Muzycznego i około 1910 r. były odnawiane w pracowni Żebrowskiego. Rzeźby: 1. Krucyfiks neogotycki z około 1910 r. w przedsionku; 2. św. Juda Tadeusz, wykonana przez Bogdanę i Anatola Drwalów; 3. św. Maksymilian Kolbe. W kaplicy MB Różańcowej ołtarz neogotycki z 1907 r., wykonany w zakładzie Stuflessera, w polu środkowym rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w obramieniu płaskorzeźby Tajemnic Różańcowych. Epitafium ks. Stanisława Tyczkowskiego, pierwszego proboszcza parafii (zm. 1924). Tablice pamiątkowe poświęcone pamięci:  1. Pamięci Żołnierzy Legionów Polskich 1914-1918; 2.  ppłk Stanisława Sowiźrał-Sobolewicza, komendanta SZP-ZWZ w Tarnowie (zm. 1942); 3. Żołnierzy Batalionu Barbara 16 PP Armii Krajowej; 4. Polaków zesłanych na Sybir w latach 1767-1956, sygn. R. Małek, wystawione staraniem Związku Sybiraków w Tarnowie w 1997 r.; 5. Tarnowskiej Solidarności. Na wieży trzy dzwony odlane w 1926 r.

Tekst umieszczony 12.05.2005
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
ks. Wojciech Kałamarz CM, Muzyka u Misjonarzy, Kraków 2009
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Stefański K., Jan Sas Zubrzycki i Andrzej Lenik - z pracowni architekta i rzeźbiarza, Wrocław 2004
Strona internetowa: www.familia.tarman.pl/ (dostęp 20.11.2021)

Tarnów, kościół św. Rodziny, misjonarzy

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł