Cerekiew, dawny kościół św. Wawrzyńca

Szczegóły: | Opublikowano: 07 październik 2016 | Odsłony: 2779

Cerekiew, miejscowość w powiecie bocheńskim (województwo małopolskie). HISTORIA. Parafia w Cerekwi powstała prawdopodobnie w XII w., od 1326 r. występuje pod nazwą "Sancta Laurentia" (św. Wawrzyńca). Nie wiadomo jak wyglądał pierwszy kościół w Cerekwi, dopiero Długosz informuje o istnieniu tu w XV w. kościoła drewnianego, który przypuszczalnie uległ zniszczeniu po połowie XVII w. W 1680 r. zbudowano kolejny drewniany kościół, być może z fundacji właścicieli wsi Ocieskich. W 1879 r. został on gruntownie odnowiony pod kierunkiem Walentego Lisowskiego. Po zbudowaniu nowego, murowanego kościoła w latach 1948-52, stara świątynia zaczęła chylić się ku upadkowi. W 1977 r. mocno zniszczony juz kościół został rozebrany i przeniesiony do Sądeckiego parku Etnograficznego w Nowym Sącz, gdzie ciągle nie może się doczekać na odbudowę.
ARCHITEKTURA. Drewniany konstrukcji zrębowej, szalowany. Jednonawowy z węższym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie, po bokach którego przybudówki dawnej i nowej zakrystii. Przy nawie od zachodu i południa kruchty. Prezbiterium i nawa częściowo otoczone otwartymi sobotami, dodanymi zapewne w 1875 r. Wnętrze nakryte pozornym sklepieniem kolebkowym. Belka tęczowa profilowana z krucyfiksem późnogotyckim z końca XV w. Na zewnętrznej ścianie prezbiterium rzeźba Chrystusa Salwatora z XIX w. Dachy dwuspadowe, nad nawą barokowa wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna z końca XIX w., wykonana przez Adolfa Gucwę z Tarnowa.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W ołtarzu głównym, późnobarokowym z końca XVIII w. znajdował się barokowy obraz św. Wawrzyńca z XVIII w. oraz antependium z płaskorzeźbioną sceną Ostatniej Wieczerzy według Leonarda da Vinci. Pod antependium odnaleziono kamienną mensę z herbami Leliwa i Jastrzębie, pochodzącą zapewne z pierwszego kościoła. Dwa ołtarze boczne i ambona rokokowe z 2. poł. XVIII w. Chrzcielnica kamienna, barokowa z 2. poł. XVII w. Chór muzyczny późnobarokowy z 2. poł. XVIII w., na którym znajdowały się organy z prospektem rokokowym z 2. poł. XVIII w. Obrazy: 1. Chrystus depczący grzech, manierystyczny z początku XVII w.; 2. Matka Boska Śnieżna z XVII w.; 3. Matka Boska Różańcowa z XVIII w. W tęczy umieszczony był późnogotycki krucyfiks z końca XV w. (obecnie w ołtarzu głównym murowanego kościoła). Z drewnianego kościoła pochodzi też późnogotycki obraz Matki Boskiej Apokaliptycznej z około 1460 r., stojącej na półksiężycu i otoczonej promienista mandorlą, obecnie w zbiorach Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie.
DZWONNICA wolnostojąca, drewniana, odnawiana lub zbudowana na nowo w 1875 r. Konstrukcji słupowej o ścianach lekko pochyłych, z nadwieszaną izbicą i dachem namiotowym krytym blachą. W niej zawieszone były trzy dzwony: Jan odlany w 1642 przez Gerhardta Benniggka w Gdańsku oraz dwa młodsze przetopione w 1916 r. na armaty. W 1924 r. zostały zastąpione nowymi: Józefem i Wawrzyńcem, które zaginęły podczas II wojny światowej.

Tekst umieszczony 15.09.2005

Fotografie oraz rzut poziomy kościoła (rys. Z. Zajączkowska) za M. Korneckim: Dawne drewniane kościoły i dzwonnice w diecezji tarnowskiej [w:] Currenda, nr 4-6, 1986 oraz Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Dawne drewniane kościoły i dzwonnice w diecezji tarnowskiej, Currenda, nr 4-6, 1986
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Piątkowska Ł., Parafie Ziemi Bocheńskiej, Bochnia 2004
Strona internetowa: http://cerekiew.republika.pl/kosciol.html