Kościoły

Tarnów, kościół Wniebowzięcia NMP na Burku

Lokalizacja: Tarnów, ul. Najświętszej Marii Panny 1 (50.008865, 20.988190)
Budowa: 1458
Styl: późny gotyk

HISTORIA. Parafię na Burku uposażył w 1354 r. Rafał Tarnowski, kasztelan wiślicki a w 1362 r. erygował ją bp krakowski Bodzanta,służyła ona mieszkańcom tarnowskiego zamku. W 1400 r. parafia na Burku została włączona do parafii kolegiackiej. Obecny drewniany kościół wzniesiono w 1458 r. z fundacji sześciu wieśniaków z Przedmieścia Większego a konsekracji świątyni w 1462 r. dokonał metropolita kijowski Izydor? Na początku XVII w. kościół został uszkodzony przez pożar, następnie odbudowany przed 1640 r. staraniem ks. Andrzeja Tarły. W 1653 r. dobudowano barokową sygnaturkę na dachu. W latach 1852-54 r. świątynię odsunięto od potoku na nowe podmurowanie. W 1910 r. dobudowano wieżę, którą częściowo przekształcono w 1965 r. według projektu architekta Leona Stachowskiego. Kościół gotycki.

ARCHITEKTURA. Drewniany, konstrukcji zrębowej, szalowany. Jednonawowy, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia. Nawa szersza prostokątna z nowszą kruchtą od południa i wieżą od zachodu. Wieża kwadratowa, z przedsionkiem w przyziemiu o konstrukcji słupowej z nadwieszaną izbicą i hełmem cebulastym, neobarokowym z latarnią. Wnętrze nakryte płaskimi stropami, wspartymi na profilowanych filarach. Dachy dwuspadowe o wspólnej kalenicy pobite gontami, z barokową wieżyczką na sygnaturkę. Portale zachodni i południowy ostrołukowe, drzwi południowe z ornamentalnym okuciem z XV w. 

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia. Zachowały się fragmenty polichromii późnorenesansowych o motywach roślinnych z przełomu XVI i XVII w. Na stropach nowa polichromia figuralna i ornamentalna wykonana w 1935 r. przez Tadeusza Terleckiego.  Ołtarz główny, rokokowy z 2. poł. XVIII w., w którego polu środkowym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem (w typie Madonny z kościoła Bożego Ciała w Krakowie) z XVI w., malowany na desce, przemalowany w XIX w. i częściowo zakryty sukienkami z 1977 r. i blachami z XIX w., w górnym polu obraz Zwiastowania NMP barokowy z XVIII w., po bokach rzeźbione postaci św. Jana Chrzciciela i nieokreślonego biskupa. Ołtarze boczne, obecnie kopie tryptyków późnogotyckich z 1. poł. XVI w., oryginały znajdują się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie: 1. prawy z Brzezin w centralnej kwaterze przedstawia św. Annę Samotrzeć a na skrzydłach od góry z lewej: śś. Barbara, Zofia, Katarzyna (?) i Dorota. Na odwrotnej stronie skrzydeł śś. Krzysztof, Bartłomiej, Piotr i Stanisław; 2. lewy z Kamionki Małej, w centralnej kwaterze brakuje środkowej postaci, po bokach św. Katarzyna i św. Barbara, na awersach śś. Wojciech i Stanisław, na rewersach Vir Dolorum i MB Bolesna a w zwieńczeniach dwóch proroków. Na belce tęczowej Krucyfiks i figury Józefa z Arymatei oraz Nikodema z XVII w. Ambona barokowa z XVIII w. Chór muzyczny późnorenesansowy z 1621 r., z płaskorzeźbionym parapetem, podzielonym hermowymi pilastrami na sześć pól, w których malowane herby: Tomasza Zamojskiego wojewody kijowskiego i jego żony Katarzyny Zamoyskiej, Marcina Szyszkowskiego bpa krakowskiego (h. Ostoja), papieża Grzegorza XV, Dominika Chryzostoma Ostrogskiego-Zasławskiego, Teofili z Tarłów Ostrogskiej kasztelanowej krakowskiej. Organy 6-głosowe wybudował Jan Śliwiński ze Lwowa w 1887 r. Krucyfiks barokowy XVIII w.

Tekst umieszczony 14.12.2003

Rzut poziomy i zdjęcie archiwalne pochodzą z książki M. Korneckiego Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis

Tarnów, kościół Wniebowzięcia NMP na Burku

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł