Kościoły

Lokalizacja: Stary Wiśnicz, powiat Bochnia (49.922045, 20.483707)
Budowa: 1520
Styl: gotyk, renesans

HISTORIA. Pierwsza wzmianka o parafii w Starym Wiśniczu pochodzi z 1325 r., zapewne jednak jej początki sięgają drugiej połowy XIII w. W 1539 r. biskup krakowski Piotr Gamrat podniósł tutejsze probostwo do godności prepozytury. Obecny kościół zbudowany został w 1520 r. z fundacji Piotra Kmity, wojewody krakowskiego. W XVIII w. dobudowane lub przebudowane zostały kaplice boczne. W 1906 r. kościół był gruntownie restaurowany pod kierunkiem architekta Zygmunta Hendla.

ARCHITEKTURA. Gotycko-renesansowy, zbudowany z kamienia z użyciem cegły, otynkowany. Kościół złożony jest z trójprzęsłowej nawy i niewyodrębnionego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia ze skarbcem na piętrze. Po obu stronach nawy dostawione dwie symetryczne przybudówki o charakterze transeptu z kaplicami w przyziemiu i emporami na piętrze. Od zachodu do nawy przylega wieża kwadratowa, ujęta po bokach w półszczyty o dekoracji ceglanej, nakryta hełmem ostrosłupowym. Kościół na zewnątrz opięty jest przyporami i nakryty dachami dwuspadowymi z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią i iglicą. Wnętrze nakryte jest sklepieniem kolebkowym, pokrytym siecią żeber w charakterze gotyckich, ale nie spełniających już funkcji konstrukcyjnej, lecz dekoracyjne. Empory nakryte są również sklepieniami sieciowymi, zaś kaplice sklepieniami krzyżowymi z XVIII w. W kościele zachowały się cztery portale z XVI w. oraz ścienne tabernakulum renesansowe, kamienne z 1544 r., w formie dużej szafki na konsolach. Południowa ściana przepruta jest trzema ostrołukowymi gotyckimi oknami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia na sklepieniu nawy i prezbiterium ornamentalno-figuralna z 1543 r., gruntownie przemalowana na początku XX w. Ołtarz główny barokowy z XVII w. z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem w towarzystwie śś. Kingi i Wojciecha, namalowanym przez Jana Matejkę i Floriana Cynka w 1890 r. Po obu stronach ołtarza zawieszone są barokowe obrazy śś. Katarzyny i Wojciecha z XVIII w. Chrzcielnica barokowa, kamienna z XVII w. Lawaterz kamienno-marmurowy barokowy z XVII w. Obrazy barokowe z XVIII w.: 1. św. Mikołaj; 2. św. Jan Nepomucen. Rzeźby: 1. Chrystus Ukrzyżowany, w tradycji późnogotyckiej z XVI w.; 2. Chrystus Ukrzyżowany, barokowy z XVIII w.; 3. Chrystus Zmartwychwstały barokowy z XVII w. Organy 13-głosowe, zbudowane w 1904 r. przez Tomasza Falla. Stacje Drogi Krzyżowej namalował Luigi Morgari, artysta włoski? Epitafium ks. Sebastiana Szafrańskiego (zm. 1836). Trzy dzwony: dwa zawieszone na wieży, odlane w 1924 r., trzeci, najstarszy z 1545 r., z herbem Piotra Kmity, fundatora kościoła, wmurowany został w ogrodzenia kościoła.

Tekst umieszczony 19.07.2009, aktualizowany 08.10.2020
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Dzieje sztuki regionu bocheńskiego, [w:] Bochnia. Dzieje miasta i regionu, opr. zb., Kraków 1980
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Piątkowska Ł., Parafie Ziemi Bocheńskiej, Bochnia 2004
Strona internetowa: http://www.starywisnicz.pl/swiatynia.html (dostęp 05.10.2020)

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł