Kościoły

Nowy Sącz, kościół św. Ducha

Lokalizacja: Nowy Sącz, Piotra Skargi 10 (49.626451, 20.692035)
Budowa: około 1400
Styl: gotyk, barok

HISTORIA. Kościół św. Ducha ufundowany został w 1400 r. przez mieszczanina krakowskiego Langseydela przy istniejącym tutaj od końca XIV w. szpitalu. W 1409 r, król Polski Władysław Jagiełło ufundował przy kościele klasztor i osadził w nim zakon norbertanów. W 1611 r. w wyniku pożaru kościół uległ częściowemu zniszczeniu, zawaliło się m.in. sklepienie nawy. Do 1620 r. zniszczenia zostały usunięte, nawę nakryto sklepieniem kolebkowym, zakonny krużganek przebudowano na nawę boczną a pierwotną zakrystię zamieniono na kaplicę św. Anny. W 1747 r. kościół został odnowiony a w 1755 r. wzniesiono wieżę. W 1784 r. nastąpiła kasata klasztoru norbertanów a kościół zamieniono na magazyn. Dopiero w 1831 r. jezuici odnowili świątynię i przywrócili jej funkcję sakralną.

ARCHITEKTURA. Kościół gotycko-barokowy, o silnie zatartych cechach stylowych. Murowany z kamienia i cegły. Od północy i zachodu przylega do zabudowań klasztornych, z których fragmenty zostały włączone do kościoła, tworząc m.in. nawę boczną i dwie kaplice. Złożony z nawy i prezbiterium zamkniętego trójbocznie, w którym zachowały się ostrołukowe okna. Do korpusie od zachodu dobudowana jest wieża z przedsionkiem. Na zewnętrz nawa i prezbiterium opięte przyporami oraz nakryte wspólnym dachem dwuspadowym z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią o barokowej formie. Wieża o najwyższej kondygnacji nadbudowanej w 1894 r., nakryta hełmem z latarnią o barokowej formie. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest późnogotyckim sklepieniem sieciowym z końca XV w., nawę główną nakrywa barokowe sklepienie kolebkowe z XVII w. z lunetami o przęsłach wydzielonych gurtami. Tęcza ostrołukowa, zaś w nawie trzy portale barokowe.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Witraże w nawie bocznej wykonane zostały w 2011 r. w Krakowskim Zakładzie Witrażów S.G. Żeleński według projektu Urszuli Gawron i Józefa Stanisława Steca: Święta Rodzina, dwa razy Święty Stanisław Kostka, Święty Franciszek Ksawery, Święty Jan Beyzym oraz Istoty symbolizujące Apostołów. Ołtarz główny neogotycki z 1890 r. wykonany według projektu Jana Chorążego przez brata Stanisława Dydka. W jego polu głównym umieszczony jest łaskami słynący wizerunek Matki Boskiej Pocieszenia z 1569 r., będący darem Zofii Jordanówny z Zakliczyna. Na zasuwie znajduje się obraz Zesłania Ducha Św. malowany przez Ulissesa Passani w Rzymie w 1905 r. W bocznych niszach ustawione są figury śś. Piotra i Pawła z XIX w. Antepedium ołtarza z płaskorzeźbioną sceną Ostatniej Wieczerzy. Trzy ołtarze boczne w nawie, neogotyckie, wykonane w latach 1928-32; w lewym ołtarzu rzeźba Ukrzyżowanego wykonana przez sądeckiego snycerza Jana Martyńskiego w 1845 r., po prawej dwa ołtarze wykonane w pracowni księży Salezjanów w Oświęcimiu, w jednym obraz św. Andrzeja Boboli, w drugim obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa pochodzący z jezuickiego kościoła w Tarnopolu na Podolu, przywieziony w 1945 r. W nawie bocznej ołtarz neogotycki, sprowadzony z Tyrolu w 1898 r. z obrazem św. Józefa z końca XIX w. W kaplicy św. Stanisława Kostki ołtarz z obrazem patrona z początku XVII w., pochodzącym z kościoła śś. Piotra i Pawła we Lwowie oraz rzeźbioną, leżącą postacią świętego, będąca kopią pomnika św. Stanisława z rzymskiego kościoła jezuitów na Kwirynale. Przy ołtarzu znajdują się też relikwie św. Stanisława Kostki. W ołtarzu w kaplicy św. Anny, umieszczony jest włoski obraz św. Anny Samotrzeć, renesansowy z XVI w. oraz wzorowany na Veraikonie z pobliskiego kościoła św. Małgorzaty obraz Przemienienia Pańskiego z 1636 r. Ambona neobarokowa z 1891 r. Organy 16-głosowe wykonane w 1933 r. przez firmę Rieger-Jaegerndorf, w 1968 r. częściowo przebudowane przez Wacława Biernackiego. Chrzcielnica wykonana w 1958 r. przez Józefa Olesiaka. Stacje Drogi Krzyżowej sprowadzone z Wiednia w 1878 r. W kruchcie krucyfiks z XVI w. Tablice pamiątkowe w nawie bocznej: 1. ks. Stanisława Załęskiego; 2. ofiar terroru hitlerowskiego w Nowym Sączu. Trzy dzwony z 1957 r.
Na dziedziniec kościelny prowadzą dwie bramy barokowe z XVIII w. Na nim ustawiona jest statua Matki Boskiej z końca XIX w.

Tekst umieszczony 09.04.2007, aktualizowany 23.09.2022

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 10, Powiat nowosądecki, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Nowy Sącz. Przewodnik po zabytkach, Nowy Sącz 1994
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: http://www.jezuici.pl/nowysacz/

Nowy Sącz, kościół św. Ducha

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł