Kościoły

Nowy Sącz, kościół św. Kazimierza

Lokalizacja: Nowy Sącz, pl. Świętego Kazimierza (49.622273, 20.693894)
Budowa: 1908-1912
Architekt: Teodor Talowski
Styl: neogotyk

HISTORIA. Początki kościoła sięgają 1897 r. kiedy to z inicjatywy Ludwika Małeckiego, profesora miejscowego gimnazjum, powstaje Komitet Budowy Kaplicy Szkolnej. Projekt kościoła wykonał w 1899 r. Teodor Talowski a jego budowa prowadzona była w latach 1908-1912. Przy budowie czynni byli także inni architekci: Michał Morawiecki, Karol Skofleg, Jan Bereś, Zenon Remi. Pracami murarskimi kierował Jan Solecki, kamieniarskimi Andrzej Czuba a blacharskimi Władysław Zabża. Konsekracji kościoła dokonał dopiero w 1966 r. biskup tarnowski Jerzy Ablewicz.

ARCHITEKTURA. Neogotycki kościół, murowany z cegły z użyciem kamienia oraz żelbetu, ozdobiony bogatym detalem kamieniarskim. Zbudowany na planie krzyża łacińskiego. Złożony z trójprzęsłowej nawy, przedzielonej szerokim transeptem oraz prezbiterium zamkniętego trójbocznie. Do ramion transeptu przylegają niskie aneksy na rzucie kwadratu, nadając świątyni charakter centralny. Do prezbiterium po obu stronach dostawione są zakrystie. Fasada frontowa ujęta jest otwartymi przedsionkami, wspartymi na narożnych filarach. Fasada przebita jest wielkim ostrołukowym oknem i zwieńczona trójkątnym szczytem, ujętym po bokach dwiema smukłymi wieżyczkami ośmiobocznymi, nakrytymi ostrosłupowymi hełmami. W przyziemiu znajduje się głęboki przedsionek z półkolistym portalem ozdobionym dekoracją mozaikową z wizerunkiem Chrystusa, wykonaną w 1931 r. według projektu Jana Bukowskiego przez Alberta Pieczonkę. Okna ostrołukowe: w fasadzie pięciodzielne, w transepcie trójdzielne i w prezbiterium dwudzielne. Nad prezbiterium, transeptem i nawą dachy dwuspadowe, nad przedsionkami pulpitowe. Na skrzyżowaniu naw wieżyczka na sygnaturkę z cebulastym hełmem i latarnią. Wnętrze nakryte sklepieniami żelbetowymi w typie zaostrzonej kolebki, w zamknięciu prezbiterium z lunetami, w środkowym przęśle sklepienie krzyżowo-żebrowe wsparte na czterech filarach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Zespół ośmiu witraży figuralnych i ornamentalnych, projektowanych przez Stefana Matejkę i wykonanych w 1911-12 r. w Zakładzie Witrażów Żeleńskiego w Krakowie. Trzy witraże figuralne: 1. Święta Rodzina; 2. Święty Ludwik i Matka Boża w mandorli; 3. Święty Kazimierz Królewicz i Matka Boża Ostrobramska; 4-9. ornamentalne z motywami roślinnymi, Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna, secesyjna, wykonana w 1925 r. według projektu Jana Bukowskiego przez firmę Orleckiego z Krakowa. W prezbiterium przedstawione są sceny z życia Chrystusa, w nawie głównej czterej Ewangeliści a w transepcie personifikacje czterech cnót głównych. Ołtarz główny secesyjny o formie tryptyku, wykonany w 1928 r. według projektu Jana Bukowskiego. W części środkowej umieszczony obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, w bocznych skrzydłach obrazy śś. Wojciecha, Kazimierza, Kingi i Stanisława. Dwa ołtarze boczne. Prawy ołtarz z 1965 r. o charakterze tryptyku, zaprojektowany przez Witolda Popławskiego z obrazami Marii Ritter: Matka Boska Nieustającej Pomocy w polu środkowym oraz Ofiarowanie i Zwiastowanie na skrzydłach bocznych. Ołtarz po lewej projektowany przez Zbigniewa Wiórka w 1966 r. z rzeźbą św. Józefa wykonaną przez Czesława Bogaczyka. Ambona secesyjna z 1928 r. oraz sześć konfesjonałów projektowane przez Jana Bukowskiego. Ławy z 1956 r. projektowane przez Zenona Remi. Stacje Drogi Krzyżowej w formie ceramicznych medalionów z 1957 r., wykonane przez Władysława Hasiora. Obrazy: Jezu ufam tobie, św. Maksymilian Kolbe, św. Juda Tadeusz oraz bł. Karolina Kózka. Dzwon odlany w 1950 r. Organy 30-głosowe wykonane w 2015 r. przez firmę Mühleisen z Leonberg, zastąpiły 25-głosowe zbudowane przez Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka w 1976 r. Tablice pamiątkowe: 1-4. w prezbiterium, upamiętniające księży rektorów kościoła - Michała Nowickiego, Michała Klamuta, dr Jędrzeja Cierniaka oraz prof. Ludwika Maleckiego; 5. poświęcona poległym, zamordowanym i zmarłym członkom Harcerstwa Polskiego w Nowym Sączu w latach 1939-45, fundowana w 1975 r.; 6. upamiętniająca oficera komandosów kpt. Jana Zalewskiego, fundacji własnej kapitana; 7. ks. Pawła Sulmy - wychowawcy młodzieży w szkołach w Nowym Sączu, ufundowana przez wychowankowie; 8. w hołdzie poległym, zamordowanym i zmarłym żołnierzom 1 Pułku Strzelców Podhalańskich w Nowym Sączu; 9-10. pamięci generałów Jozefa Gizy i Jozefa Kustronia; 11. ku czci cichociemnym rodem z miasta i powiatu Nowy Sącz; 12. w hołdzie organizatorom i komendantom Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej Nowy Sącz; 13. pamiątkowa 1 Pułku Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej w latach 1939-1945; 14. ku czci młodzieży sądeckiej, która w listopadzie 1918 r. poległa w obronie napadniętego przez Ukrainców Lwowa.

Tekst umieszczony 22.09.2007, ostatnio antualizowany 15.08.2022

LITERATURA

Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, T. IV Diecezja tarnowska cz. 1 i 2, Kraków 2017
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Nowy Sącz. Przewodnik po zabytkach, opr.zb., Nowy Sącz 1994
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: https://kazimierz-nowysacz.pl/ (dostę 15.08.2022)

Nowy Sącz, kościół św. Kazimierza

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł