Kościoły

Lipnica Murowana - miejscowość w powiecie bocheńskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Według nie potwierdzonej tradycji pierwotny kościół wzniesiony został w 1203 r. (data umieszczona w prezbiterium), na miejscu gontyny pogańskiej. Przyjmuje się, że obecny kościół chociaż wzmiankowany dopiero w 1596 r. powstał już w końcu XV w. jako cmentarny. Kościół odnawiany bez większych ingerencji w architekturę, m.in. w XVII w., wtedy dobudowano soboty oraz w 1837 r. kiedy wykonano obecny portal zachodni. W 1997 r. obiekt został poważnie uszkodzony w wyniku powodzi, renowacja świątyni trwała do 2000 r. W 2003 r. kościół został wpisany na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO.
ARCHITEKTURA. Gotycki. Drewniany, konstrukcji zrębowej, częściowo pobity gontem, częściowo szalowany. Jednonawowy, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Otwór tęczy prostokątny, na belce tęczowej krucyfiks późnogotycki z 4. ćw. XV w. Wnętrze nakryte stropem płaskim, w nawie z zaskrzynieniami. Wokół korpusu otwarte soboty, wsparte na słupach zastrzałami. Dachy dwuspadowe o wspólnej kalenicy, kryte gontem, z wieżyczką na sygnaturkę o barokowej formie. Portal południowy gotycki, z nadprożem wyciętym w trójliść z oślim grzbietem. Okna prostokątne, w prezbiterium z nieznacznym zacięciem w ośli grzbiet. Polichromia poważnie uszkodzona: na stropach dekoracja wykonane według patronów, o motywach geometrycznych i kobiercowych z ok. 1500 r. i roślinnych z ok. 1600 r. Na ścianach prezbiterium malowidła z 1689 r. przedstawiają sceny z życia Chrystusa: Ukrzyżowanie, Sąd Ostateczny, Ostatnią Wieczerzę oraz Adorację NMP przez św. Szymona z Lipnicy. Na ścianach nawy cykl Męki Pańskiej z lat 1700-11. Na parapecie chóru sceny z Dekalogu o charakterze ludowym z 1711 r., a pod chórem Stygmatyzacja św. Franciszka orazi wizerunki śś. Wojciecha i Stanisława. 
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny, tryptyk gotycki, malowany z około 1510 r., ze szkoły krakowskiej. W polu głównym św. Leonard w otoczeniu śś. Wawrzyńca i Floriana, w lewym skrzydle sceny: Uwolnienie więźnia przez św. Leonarda i śś. Walenty i Szczepan, w prawym skrzydle sceny: Modlitwa rodziny królewskiej oraz św. Mikołaj i św. Biskup; na rewersach skrzydeł od lewej śś. Roch, Sebastian, od prawej Chrystus oczekujący na mękę i Matka Boska Bolesna. W predelli Chrystus Bolesny i Matka Boska Bolesna w otoczeniu świętych: Marty, Łucji, trzech Janów, Ewangelisty, Chrzciciela i Jałmużnika. Szczyt z maswerkiem ażurowym i przedstawieniem Archanioła Michała. Ołtarze boczne, tryptyki malowane, późnogotyckie: 1. lewy, z 3. ćw. XV w., w polu środkowym Adoracja Dzieciątka Jezus, na skrzydłach święci, na rewersach skrzydeł scena Zwiastowania; 2. prawy, z 1. ćw. XVI w. po środku św. Mikołaj obdarowujący ubogie dziewczęta a na awersach śś.: Katarzyna, Barbara, Małgorzata, Dorota, Jakub, Jan, Piotr i Paweł, na rewersach: Chrystus i Matka Boża Bolesna oraz śś. Jadwiga i Otylia. Obecnie w kościele znajdują się kopie ołtarzy, oryginały odzyskane po kradzieży przeniesiono do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Ambona ludowa z 1711 r. z malowanymi postaciami Ewangelistów. Obrazy: 1. św. Anna Samotrzeć barokowy z XVIII w.; 2. św. Mikołaj, barokowo-ludowy z XVIII w. Płaskorzeźba Zaśniecie Matki Boskiej, gotycka z 2. poł. XIV. Unikalny pozytyw szkatulny 4-głosowy z przed 1730 r. Płyta nagrobna, kamienna Józefiny i Antoniego Ledóchowskich, rodziców bł. Marii Teresy i Urszuli. Pod płytą znajduje się krypta rodziny Ledóchowskich.

Tekst umieszczony 28.12.2003

Reprodukcja obrazu pochodzi z książki Jerzego Gadomskiego, Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540
Rzut poziomy za: Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa-Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t.1, Małopolska, Warszawa 1985
Piątkowska Ł., Parafie Ziemi Bocheńskiej, Bochnia 2004
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: http://szlak.wrotamalopolski.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł