Kościoły
Pilzno, kościół św. Jana Chrzciciela
Marek SztorcPilzno - miasto w powiecie dębickim (województwo podkarpackie).
HISTORIA. Parafia w Pilźnie założona została w 1256 r. przez benedyktynów tynieckich. Kościół zbudowany został około 1364 r., choć pierwsza wzmianka o nim pochodzi dopiero z 1400 r., kiedy to został zniszczony przez pożar. W 1482 r. kościół został rozbudowany, podwyższono nawę główną i prezbiterium, dobudowano nawy boczne i wieżę, wzniesioną przez Jeremiasza Quaniora, budowniczego z Wrocławia, która niedługo uległa zawaleniu. W 1536 r. kościół został ponownie zniszczony przez pożar, następnie odbudowany. W początku XVIII w. podwyższono nawę i wieżę, dobudowano kruchtę z zakrystią a wnętrze kościoła zostało częściowo zbarokizowane. W prezbiterium i nawie zbudowano wtedy sklepienia kolebkowe. W 1877 r. wieża została nakryta hełmem ostrosłupowym, dodano też wieżyczkę na sygnaturkę.
ARCHITEKTURA. Jest to obiekt gotycki, murowany z cegły i kamienia. Pierwotnie jednonawowy, obecnie trójnawowy, bazylikowy z prezbiterium trójprzęsłowym, zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia, od południa kruchta. Przy korpusie od zachodu wieża. Nawa główna czteroprzęsłowa, nawy boczne trójprzęsłowe. Otwór tęczy półkolisty, w nim krucyfiks barokowy z początku XVII w., ujęty w ramy z liści akantu, pochodzący z dawnego ołtarza głównego. Nawa główna otwarta do naw bocznych półkolistymi arkadami. Sklepienia prezbiterium i nawy głównej kolebkowe z lunetami, nawy boczne, kaplica, kruchta i zakrystia nakryte sklepieniami gwiaździstymi. Na zewnątrz kościół opięty przyporami. Dachy dwuspadowe kryte blachą, z wieżyczką na sygnaturkę. Wieża kościoła kwadratowa, o pięciu kondygnacjach, z przedsionkiem w przyziemiu, nakryta hełmem ostrosłupowym. Z kruchty przejście w ostrołucznym obramieniu z cegły profilowanej z XIV w. W ścianie zachodniej nawy północnej zamurowane wejście i okno w obramieniach ostrołucznych z cegły profilowanej. Polichromia secesyjna wykonana przez K. Maszkowskiego z Krakowa w 1908 r., figuralna i o motywach roślinnych, m.in. na przedstawienie Ogrodu Różanego na ścianie tarczowej pod łukiem tęczy. Witraże w prezbiterium figuralne z początku XX w. W zakrystii trzy witraże śś. Michała Archanioła, Stanisława bpa i Krzysztofa, wykonane w 1952 r. w firmie Paczka z Krakowa.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny neogotycki z 1887 r., ufundowany przez ks. Wieniawę-Długoszowskiego, proboszcza parafii, z obrazem Chrzest Chrystusa w Jordanie , malowany przez B. Abramowicza. Ołtarze boczne: 1-2. przy tęczy, neogotyckie zakupione w Tyrolu w 1893 r., jeden z obrazem Serca Pana Jezusa, fundacji ks. Karola Faferko, proboszcza parafii; drugi z obrazem Serca Matki Boskiej, z fundacji parafian; 3. w nawie głównej, późnobarokowy z XVIII w., z kręconymi wygiętymi kolumnami, w nim obraz namalowany przez B. Węgrzyniak z 1942 r.; 4. w nawie północnej, neobarokowy z XIX/XX w.; 5. w nawie południowej późnobarokowy z XVIII w. Ambona późnobarokowa z XVIII w., nakryta baldachimem i zwieńczona promienistą glorią. Stalle neogotyckie. Chrzcielnica marmurowa, neogotycka z 1898 r. Chór muzyczny i szafa organów, rokokowa z XVIII w., sam instrument został wykonany w 1980 r. przez Emanuela Cichonia z Gliwic. Rzeźby: 1. Matka Boska z Dzieciątkiem, późnogotycka z ok. 1500 r.; 2. Krucyfiks późnobarokowy z XVIII w. Stacje Drogi Krzyżowej sprowadzone z Tyrolu w 1899 r. Epitafia: 1. Andrzeja Boboli z Piasków, podkomorzego królewskiego z 1615 r.; 2. Krzysztofa Żydowskiego z Żydowa, chorążego księstwa oświęcimsko-zatorskiego (zm. 1647), z h. Doliwa. 3. Adriana Burzyńskiego (zm. 1647), z h. Strzemię i Rawicz; 4. Szczęsnego Romera z XVIII w.; 5. Jana, Franciszka i Józefa Szymańskich z 1803 r.; 6. ks. Wojciecha Zachorskiego, kanonika tarnowskiego i dziekana pilzneńskiego (zm. 1826); 7. Józefa Horacha, powstańca styczniowego, poległego pod Miechowem (zm. 1863); 8. Jana Nepomucena Rampelta (zm. 1870); 9. Sebastiana Petrycego, profesora filozofii UJ (zm. 1626), fundacji mieszkańców Pilzna, neogotycki, z różowego marmuru, z owalnym portretem zmarłego z 1908 r.; 10. ks. Adalberta Zaborskiego, prepozyta dekanatu pilzneńskiego; 11. ks. dr Karola Szczeklika (zm. 1908), profesora teologii seminarium tarnowskiego i UJ, z czarnego marmuru.
Tekst umieszczony 11.09.2003
LITERATURA
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
