Kościoły

Pilzno - miasto w powiecie dębickim (województwo podkarpackie).
HISTORIA. Został wzniesiony w 1. poł. XV w. dla augustianów na podstawie przywileju fundacyjnego króla Władysława Jagiełły z 1403 r. Zniszczony przez pożar w 1811 r., następnie odbudowany do 1826 r. Obecny wygląd kościół uzyskał w 1865 r. w wyniku odbudowy po kolejnym pożarze. W 1866 r. dobudowano przy nawie wieżę. Od 1841 r. kościół znajduje się w posiadaniu karmelitów.
ARCHITEKTURA. Gotycki z neobarokowym wnętrzem i neoromańską fasadą. Murowany, potynkowany. Jednonawowy, z parą kaplic o charakterze naw bocznych i prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym zakrystia. Przy korpusie od północy wieża a od zachodu kruchta. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi. Na zewnątrz prezbiterium opięte przyporami. Fasada zachodnia opięta przyporami, z dużym oknem nad kruchtą, zamkniętym łukiem segmentowym, zwieńczona trójkątnym szczytem z okulusem i fryzem arkadkowym. Wieża czterokondygnacjowa na planie czworoboku, przechodząca w ośmiobok, nakryta hełmem ostrosłupowym. Dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę. W wejściu do zakrystii portal, nad którym stiukowy kartusz z herbem klasztoru (zakonu?).
WYPOSAŻENIE I WYSTRÓJ WNĘTRZA. Polichromia wnętrza figuralna. W prezbiterium i nawie głównej malowana w 1866 r. przez WawrzyńcaGucwę ze scenami ze Starego Testamentu: Kain i Abel, Ofiara Melchizedeka, Ofiara Izaaka oraz prorok Eliasz; w prezbiterium wizerunek MB Szkaplerznej, na sklepieniu nawy scena Wniebowzięcia, na ścianach nawy śś.: Augustyn, Barbara, Katarzyna i Telesfor. W kaplicy północnej Matki Boskiej Pocieszenia malowana przez ZdzisławaGedliczkę z Krakowa w 1947 r. a w kaplicy południowej św. Józefa malowana przez Stanisława Westwalewicza po 1950 r. Dwa witraże w południowej kaplicy wykonane według projektu Stefana Matejki w Zakładzie Witrażów Żeleńskiego w Krakowie. Ołtarz główny późnorenesansowy z 1. ćw. XVII w. z obrazem Matki Boskiej Szkaplerznej, pełniącym rolę zasuwy, w niszy pod nim rzeźbiony krucyfiks, po bokach rzeźby śś. Augustyna i Tomasza z Akwinu, świętych zakonników i herm aniołów; w zwieńczeniu obraz śś. Barbary i Katarzyny; na mensie tabernakulum rokokowe z 2. poł. XVIII w. Ołtarze boczne: przy tęczy, późnobarokowe z XVIII w.: 1. lewy z obrazami św. Magdaleny de Pazzi w polu głównym oraz na mensie św. Teresy malowany w 1952 r. przez Sabinę Kozłowską; 2. prawy z obrazami Przemienienia Pańskiego, barokowym z XVIII w. oraz na mensie św. Judy Tadeusza, malowanym około 1950 przez Stanisława Westwalewicza; 3. w kaplicy północnej, późnorenesansowy z pocz. XVII w. ze słynącym łaskami obrazem Matki Boskiej Pocieszenia, malowanym na desce przez Brzeźińskiego około 1655 r., z trzema sukienkami projektowanymi przez Jana Matejkę w 1883 r. oraz metalową zasłoną z herbem Pilzna, wykonaną przez Konstantego Pieńkowskiego w 1960 r.; 4. w kaplicy południowej, barokowy z XVIII w., z obrazem św. Józefa z XIX w. i późnogotycką rzeźbą św. Anny Samotrzeć z około 1500 r., ustawioną na mensie a pochodzącą z Sąsiadowic. Organy 12-głosowe firmy "Biernacki" z 1947 r., sprowadzone z kościoła karmelitów w Krakowie w 1983 r. Rzeźby: 1. Chrystus upadający pod krzyżem, ludowo-barokowa z XVIII w., w kruchcie; 2. Chrystus Zmartwychwstały, rokokowa z 2. poł. XVIII w. Stacje drogi krzyżowej malowane w 1952 przez Zofię Rutkowską. Epitafia i tablice pamiątkowe: 1. Joanny hr. Lubienieckiej (zm. 1855); 2. poświęcona wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r., fundacji społeczeństwa Pilzna z 1932 r., zawieszona ponownie w 1987 r.; 3. poświęcona żołnierzom i partyzantom AK, fundacji Heleny z Rejów Jabłonowskiej. Dzwony: Na wieży dwa barokowe, jeden  z 1930 r., odlany w firmie Szwabe z Bielska Białej. Na placu przed kościołem ustawiona jest XIX-wieczna figurka św. Jana Nepomucena.

Tekst umieszczony 12.10.2003, aktualizowany 04.05.2004

LITERATURA

Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: republika.pl/sanktuarium_pilzno

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł