Szyszko-Bohusz Adolf

Szczegóły: | Opublikowano: 27 wrzesień 2016 | Odsłony: 3043

Adolf Szyszko-Bohusz urodził się 1 września 1883 r. w Narwie (dzisiaj Estonia), zmarł 1 października 1948 r. w Krakowie i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Polski architekt, konserwator, wykładowca akademicki. Jeden z czołowych architektów polskich w pierwszej połowie XX w. W latach 1902-09 studiował architekturę w Petersburgu. Od 1910 r. prowadził praktykę architektoniczną w Krakowie. W latach 1913-16 wykładał na Politechnice Lwowskiej, gdzie zorganizował Katedrę Nowoczesnej Architektury na Wydziale Budownictwa Lądowego. Na tej uczelni w 1919 r. otrzymał stopień doktora. W 1920 r. został profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim a także kierownikiem Katedry Architektury Zabytkowej na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, której w latach 1924-29 był rektorem. W 1932 r. został kierownikiem Katedry Projektowania Monumentalnego Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. W 1945 r. był współinicjatorem i współorganizatorem Wydziału Architektury w Akademii Górniczej w Krakowie i jego pierwszym dziekanem. Adolf Szyszko-Bohusz prowadził liczne prace konserwatorskie, w tym najbardziej prestiżowe na Wzgórzu Wawelskim, gdzie badając fazę przedromańską i romańską zabudowy wzgórza odkrył pozostałości rotundy świętych Feliksa i Adaukta oraz na Zamku Królewskiego w Warszawie. Kierował pracami konserwatorskimi w kolegiacie w Wiślicy, na Jasnej Górze w Częstochowie, w krakowskich kościołach Bożego Ciała i św. Katarzyny w opactwach cystersów w Szczyrzycu i benedyktynów w Tyńcu, zamków w Będzinie, Nowym Sączu i Wiśniczu Nowym. Szyszko-Bohusz w czasie II wojny światowej pracował jako rysownik w prywatnym biurze niemieckim (co było powodem oskarżeń o kolaborację), które zajmowało się różnymi pracami na terenie Wawelu, działał w tajnym Komitecie Wawelskim. Opublikował liczne rozprawy o architekturze średniowiecznej i odkryciach na Wawelu m.in. "Z historii romańskiego Wawelu" (1923), "Wawel średniowieczny" (1932). Był członkiem wielu towarzystw naukowych i artystycznych oraz współredaktorem pism "Architekt" i "Głos Plastyków". Jako architekt początkowo projektował budynki o cechach zaczerpniętych z polskiej architektury renesansowej, barokowej i klasycystycznej, przechodząc do dojrzałego modernizmu. Wiele z jego projektów zostało zrealizowanych w Krakowie, są to m.in.: sarkofag Juliusza Słowackiego, wejście z baldachimem do krypty Józefa Piłsudskiego i Brama Herbowa na Wawelu, Gmach Pocztowej Kasy Oszczędności przy ul. Wielopole czy własna willa w Krakowie-Przegorzałach. Z innych projektów Adolfa Szyszko-Bohusza warto wymienić rezydencję Prezydenta RP w Wiśle, mauzoleum gen. Józefa Bema w Tarnowie czy Dom Zdrojowy w Żegiestowie. Szyszko-Bohusz projektował też budowle sakralne, na terenie diecezji tarnowskiej są dwa takie obiekty: kościół parafialny w Klikowej, obecnie dzielnicy Tarnowa oraz kościół we wsi Bucze w powiecie brzeskim. Architekt brał udział w licznych konkursach m.in. na budowę: Świątyni Opatrzności w Warszawie, katedry w Katowicach, kościoła misjonarzy we Lwowie, seminarium w Pszczynie. W 1948 roku zdobył I nagrodę za projekt konkursowy odbudowy kościoła św. Aleksandra w Warszawie, przygotowany we współpracy z Witoldem Korskim. Zwyciężył też w konkursie na pałac prezydenta Litwy w Kownie (projekt niezrealizowany).

Obiekty Sakralne:
- Częstochowa-Jasna Góra, klasztor paulinów, Spowiednica Domu Pańskiego i Wieczernik (1921-27)
- Trembowla (Ukraina), kościół śś. Piotra i Pawła (1924-28)
- Kraków-Ruszcza, kościół św. Grzegorza, dobudowa kaplicy i zakrystii (1925)
- Poznań, kościół MB Różańcowej (1946-49)
- Bucze, kościół MB Nieustającej Pomocy (1946-47)
- Kraków-Prokocim, kościół MB Dobrej Rady (1948-57)
- Tarnów-Klikowa, kościół Niepokalanego Serca NMP (1948-50)

Obiekty użyteczności publicznej:
- Kraków, gmach Pocztowej Kasy Oszczędności, ul. Wielopole 19-21 (1922-25)
- Częstochowa, gmach Poczty Głównej (1926)
- Żegiestów, Dom Zdrojowy (1927-29)
- Kraków, Dom Związku Artystów Plastyków im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Łobzowska 3 (1934-39)
- Żegiestów, pensjonat "Warszawianka" (1929)
- Wisła, rezydencja Prezydenta RP w Wiśle (1929-30)
- Kraków, Dom Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego im. marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Oleandry 2 (1931-34)
- Kraków, gmach Gimnazjum i Seminarium Paulinów, ul. Skałeczna 16 (1931-34)
- Kraków, Dom Związku Artystów Plastyków im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, ul. Łobzowska 3 (1934-39)
- Krynicaa, Oficerski Dom Wypoczynkowy (1938)
- Kraków-Zwierzyniec, Zamek w Przegorzałach, ul. Jodłowa 13 (1941-43), wspólnie z Richardem Pfobem, Hansem Petermairem

Kamienice i wille prywatne:
- Kraków, dom czynszowy, pl. Mariacki 7 (1912)
- Kraków, dom czynszowy Cybulskich i Włodarskich, ul. Zwierzyniecka 15 (1912-13)
- Kraków, Dom Wikariuszy, ul. Tyniecka 7 (1921)
- Kraków, Domy Pracowników Pocztowej Kasy Oszczędności, ul. Zyblikiewicza 5 (1925-27)
- Kraków-Zwierzyniec, dom własny (willa Odyniec), ul. Jodłowa 13a (1924-26)
- Kraków, willa Spissów, ul. Jodłowa 21 (1924-30)
- Kraków, dom czynszowy Towarzystwa Ubezpieczeniowego Feniks, Rynek Główny 21 (1929-32)
- Kraków, willa Stanisława Kochanowskiego, ul. Domeyki 1 (1936-37)
- Kraków, willa Kazimierza Jelonka w Krakowie, ul. Domeyki 2 (1936-37)
- Kraków, Dom Polonii, Rynek Główny 14, elewacja (1938)

Inne obiekty:
- Radom, drukarnia Jana Kantego Trzebińskiego, podwórze kamienicy przy ul. Żeromskiego 28 w (1918-20)
- Kraków-Wawel, Brama Herbowa na Wawelu (1921)
- Kraków-Wawel, sarkofag Juliusza Słowackiego w katedrze św. Stanisława i św. Wacława (1927)
- Tarnów, Mauzoleum gen. Józefa Bema (1929)
- Warszawa, grobowiec rodziny Mościckich na Starych Powązkach (1931)
- Kraków-Wawel, baldachim nad wejściem do krypty Józefa Piłsudskiego w katedrze św. Stanisława i św. Wacława (1936-37)
- Kraków-Wawel, wystrój Krypty Srebrnych Dzwonów w św. Stanisława i św. Wacława (1936-37)

Tekst umieszczony 09.11.2005, aktualizowany i poprawiony 22.11.2016

LITERATURA

Burno F,. Świątynie nowego państwa. Kościoły rzymskokatolickie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2012
Sztuka świata. Leksykon L-Z, t. 13, Warszawa 2000
Zbroja B., Architektura międzywojennego Krakowa, Kraków 2013
Strona internetowa: http://szlakmodernizmu.pl/modernizm/architekci
Strona internetowa: http://culture.pl/pl/tworca/adolf-szyszko-bohusz

Obiekty sakralne projektowane przez Adolfa Szyszko-Bohusza