Dawne kościoły
HISTORIA. Bernardyni przybyli do Tarnowa w 1459 r. z inicjatywy właściciela miasta, kasztelana sądeckiego, a później krakowskiego Jana Amora Tarnowskiego i jego brata Rafała, kanonika krakowskiego. Początkowo zbudowano dla nich poza murami, w pobliżu bramy pilzneńskiej, niewielki, drewniany klasztor i kościółek. W 1468 r. rozpoczęto budowę murowanego kościoła i klasztoru z fundacji Jana Amora. Przy budowie czynny był mnich Antoni z Jarocina, jego działalność wiąże się jednak z końcowym etapem prac budowlanych. Ostateczne zakończenie prac nastąpiło w 1499 r., kiedy to bernardyni tarnowscy otrzymali z rak fundatora akt darowizny, obejmujący kościół z klasztorem. W 1614 r. kościół klasztorny został zniszczony przez pożar, następnie w latach 1620-26 odrestaurowany staraniem gwardiana Michała Hallera, wtedy być może przebudowano sklepienia gotyckie w nawie na trójprzęsłowe sklepienia kolebkowe. W 1671 r. dobudowano do nawy od północy barokową kaplicę Niepokalanego Poczęcia NMP z fundacji Bonarowiczowej oraz w latach 1671-74 drewnianą wieżę zegarową (obiekty już nieistniejące). W 1789 r. decyzja władz austriackich klasztor został zlikwidowany a bernardyni przenieśli się do opuszczonego wcześniej klasztoru i kościoła bernardynek. W latach 1823-25 opuszczony kościół został przebudowany i zaadoptowany na potrzeby Sądu Szlacheckiego. W rezultacie budynek kościoła zatracił swój pierwotny charakter, wnętrze podzielono na trzy kondygnacje a w prezbiterium utworzono salę rozpraw. Całkowitemu przeobrażeniu uległa bryła zewnętrzna kościoła, elewacje otrzymały klasycystyczne formy. W 1942 r. w wyniku prac pod kierunkiem architekta W. Giżbert Studnickiego usunięto z prezbiterium tynki przywracając mu gotycki wygląd.
ARCHITEKTURA. Gotycki, murowany z cegły i kamienia. Jednonawowy z wydłużonym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie i oddzielonym od nawy silnym przewężeniem. Nie można niestety ustalić jakim rodzajem sklepień zostały nakryte prezbiterium i nawa. Prezbiterium na zewnątrz opięte szkarpami. Okna w prezbiterium gotyckie, zamknięte ostrołukowo. Budynek kryty dachami dwuspadowymi. Od południa portal gotycki ostrołukowy.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Bogate wyposażenie wnętrza uległo zniszczeniu lub rozproszeniu. Ołtarz główny ufundował i sprowadził z Wrocławia w 1512 r. Stanisław Gołda, mieszczanin tarnowski. Stalle późnogotyckie do chóru zakonnego ufundowane zostały w 1504 r. przez mieszczan tarnowskich, obecnie znajdują się w Leżajsku, w muzeum przy klasztorze bernardynów. W 1630 r. ufundowane zostały organy. W okresie kiedy bernardyni zostali zmuszeni do opuszczenia kościoła jego wyposażenie przedstawiała się następująco: ołtarz główny, cztery małe ołtarze boczne, organy i obrazy wiszące na ścianach prezbiterium. W kaplicy NMP znajdowały się trzy ołtarze, w tym jeden z obrazem NMP.
Tekst umieszczony 07.07.2005
LITERATURA
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Trusz M., Klasztor bernardynów w Tarnowie, Tarnów. Wielki Przewodnik, t. 3, opr. zb., Tarnów 1996
