Kościoły
Wierzchosławice, kościół Matki Boskiej Pocieszenia
Marek SztorcWierzchosławice - miejscowość w powiecie tarnowskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Pierwsza wzmianka o parafii w Wierzchosławicach pochodzi z 1326 r., jednak powstała ona prawdopodobnie jeszcze przed 1250 r. W 1496 r. została czasowa zniesiona a jej uposażenie zostało przekazane kanonii św. Barbary przy kolegiacie tarnowskiej. Dopiero w 1786 r. tutejszemu kościołowi przywrócono rangę świątyni parafialnej. Początkowo kościoły w Wierzchosławicach były obiektami drewnianym, pierwszy uległ zniszczeniu w końcu XV w. a następny został spalony w czasie najazdu wojsk siedmiogrodzkich Rakoczego w 1657 r. Trzeci z kolei kościół, również drewniany, noszący jeszcze wezwanie św. Wojciecha powstał w 1664 r., został jednak zniszczony przez pożar w 1797 r. Z pożaru tego ocalała jedynie murowana kaplica p.w. Matki Boskiej Pocieszenia wzniesiona w 1747 r. Obecny kościół zbudowany został w latach 1811-18 r., z fundacji księcia Eustachego Sanguszki, właściciela wsi, jego konsekracji dokonał bp tarnowski Tomasz Ziegler w 1825 r.
ARCHITEKTURA. Klasycystyczny z elementami barokowymi. Murowany z cegły, potynkowany. Jednonawowy, z węższym prezbiterium, zamkniętym półkoliście, obwiedzionym przybudówkami w formie obejścia. Na zewnątrz boczne elewacje rozczłonkowane lizenami. Fasada zachodnia o podziałach pilastrowych, zwieńczona trójkątnym, spłaszczonym przyczółkiem, nad którym attyka podzielona na dwie strefy, rozczłonkowana pilastrami i arkadkami w osi środkowej. Ponad szczytem, z dachu wyrasta drewniana wieżyczka, nakryta baniastym hełmem. Nad nawą i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad przybudówkami dach pulpitowy. Wnętrze rozczłonkowane zwielokrotnionymi filarami przyściennymi, nakryte sklepieniem żaglastym na gurtach. Chór muzyczny wsparty na trzech arkadach. Przybudówki sklepione krzyżowo. Okna zamknięte półkoliście. Portal główny z fryzem, na którym data budowy, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem. Polichromia figuralna i ornamentalna, malowana przez Kazimierza Polityńskiego w 1929 r.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny neobarokowy z 2. poł. XIX w., w polu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIX w., po bokach rzeźby: śś. Jana Ewangelisty i Józefa oraz aniołów, retabulum otacza okno z witrażem, na którym Serce Pana Jezusa. Ołtarze boczne, dwa przy tęczy neobarokowe z 2. poł. XIX w., w nich obrazy współczesne ołtarzom: lewy z obrazem Matki Bożej Różańcowej z śś. Dominikiem i Katarzyną Sieneńską; prawy z obrazem św. Antoniego; trzeci w nawie, neogotycko-neobarokowy z 2. poł. XIX w., w formie tryptyku z obrazem Piety w polu środkowym i scenami z życia Chrystusa na skrzydłach; na awersach: 1. Ofiarowanie w świątyni; 2. Ucieczka do Egiptu; 3. Ogrójec; 4. Wypędzenie przekupniów ze świątyni; na rewersach: 1. Chrystus Zmartwychwstały; 2. św. Maria Magdalena. Ambona z 1904 r. Dwa neobarokowe konfesjonały oraz ławy. Organy wykonane w 1926 r. przez firmę Rieger-Jaegerndorf, powiększone w 1992 przez Kazimierza Plewę z Nowego Sącza. Rzeźby: 1-2. krucyfiksy z pocz. XIX w.; 3. Chrystus Zmartwychwstały z pocz. XIX w.; 4. Chrystus Frasobliwy, kopia z 1966 r. rzeźby późnogotyckiej, znajdującej się obecnie Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie. Chrzcielnica drewniana.
DZWONNICA wolno stojąca, wzniesiona w 1957 r. według projektu architekta Wincentego Ścigalskiego, w miejsce drewnianej z pocz. XIX w., rozebranej w tymże roku. Pseudoklasycystyczna, murowana z cegły, otynkowana. Kwadratowa z dolną kondygnacją szerszą ujęta pilastrami. Cztery dzwony odlane w firmie Emila Kozłowskiego we Wrocławiu.
Tekst umieszczony 14.11.2005
Fotografie z wnętrza wykonał Andrzej Mleczko
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
LITERATURA
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: http://www.wierzchoslawice.pl/