Kościoły
Zbylitowska Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
Lokalizacja: Zbylitowska Góra, powiat Tarnów, Kościelna 7 (49.991841, 20.898503)
Budowa: 1464 i 1916-22
Styl: gotyk, modernizm
HISTORIA. Parafia w Zbyltowskiej Górze powstała prawdopodobnie w 2. poł. XIII w., pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1326 r. Obecny kościół został wzniesiony w 1464 r. z fundacji Mikołaja Zbylitowskiego. Do 1915 r. był to obiekt w części murowany i w części drewniany. W 1915 r. został częściowo zburzony w czasie działań wojennych. Następnie w latach 1916-22 odbudowany z wykorzystaniem zachowanych murów prezbiterium, zakrystii i kaplicy. Ponownie konsekrowany w 1929 r. przez bpa tarnowskiego Leona Wałęgę.
ARCHITEKTURA. Bez wyraźnych cech stylowych. Murowany z cegły, otynkowany. Jednonawowy z prezbiterium zamkniętym ścianą prostą, ze starą zakrystią od północy i nową od południa. Przy nawie od północy kaplica a od frontu nowa kruchta. Na narożnikach prezbiterium i kaplicy przypory. Szczyt kaplicy barokowy. W nawie duże okna zamknięte łukiem odcinkowym. Dachy dwuspadowe kryte dachówką i blachą. Nad nawą wieżyczka na sygnaturkę o barokowej formie. W prezbiterium sklepienia kolebkowe, rekonstruowane w 1917 r., w nawie strop płaski. Portal renesansowy z XVI w. w wejściu do zakrystii, z napisem łacińskim.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia figuralna wykonana w 1957 r. według projektu Jerzego Nowosielskiego. Witraż z przedstawieniem Chrystusa na majestacie, wykonany według projektu Łukasza Karwowskiego. W prezbiterium oltarz wolnostojący. Dwa ołtarze neobarokowe projektowane przez Jerzego Dutkiewicza około 1929 r. Ołtarz w kaplicy wykonany w 1966 r. według projektu Włodzimierza Kunza. Organy 10-głosowe wykonane w 1925 r. przez firmę Rieger-Jaegerndorf. Płyta nagrobna, z leżącą postacią jednego ze Zbylitowskich, alabastrowa z XVI w., z nowszą tablicą odnoszącą się do Mikołaja ze Zbylitowic 1464.
DZWONNICA wolno stojąca, murowana, otynkowana. Wzniesiona w XIX w. lub nawet dopiero na początku XX w., na planie prostokąta, dwukondygnacjowa, z półkolistymi arkadami w drugiej kondygnacji, nakryta dachem mansardowym.
Tekst umieszczony 17.06.2005
LITERATURA
Ćwik J., Ciekawe przyrodniczo i historycznie zakątki Zbylitowskiej Góry, br
Jachym S., Dzieje parafii Zbylitowska Góra, maszynopis, 1978
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat brzeski, Warszawa 1953
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Zbylitowska Góra, kościół Podwyższenia Krzyża Świętego
