Kościoły

dawna cerkiew greckokatolicka św. Kosmy i Damiana

Berest - miejscowość w powiecie nowosądeckim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Parafię grecko-katolicką erygował w Bereście w 1643 r. biskup krakowski Piotr Gembicki. Obecna cerkiew zbudowana została w 1842 r. Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. cerkiew została zamieniona na kościół a w 1951 r. biskup tarnowski Jan Stepa erygował w Bereście parafię rzymskokatolicką.
ARCHITEKTURA. Dawna cerkiew łemkowska typu północno-zachodniego. Drewniana, trójdzielna, złożona z zamkniętego trójbocznie prezbiterium i szerszej nawy, wzniesionych w konstrukcji zrębowej oraz wieży obejmującej babiniec, wzniesionej w konstrukcji słupowej. Ściany na zewnątrz pobite gontem, nawa i prezbiterium nakryte dachami namiotowymi, krytymi blachą, zwieńczonymi baniastymi hełmami. Wieża o pochyłych ścianach, z nadwieszaną izbicą, nakryta hełmem baniastym, otoczona z trzech stron krytymi sobotami, w które od zachodu wtopiony jest niewielki przedsionek. Prezbiterium i nawa nakryte stropem płaskim z fasetą, strop płaski kryje też babiniec. Polichromia figuralno-ornamentalna z 1928 r.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ikonostas kompletny zestawiony w XIX w. z użyciem ikon z XVII i XVIII w. Po środku prezbiterium ustawiony jest ołtarz z XIX w., w skrzynię ołtarzową wprawione są dwie ikony z przedstawieniami apostołów. W nawie ustawione są dwa ołtarze boczne, barokowe z XVIII w. W jednym umieszczona jest łaskami słynąca ikona Opieki Bogurodzicy (Pokrow), wykonana w 1721 r. dla cerkwi w Izbach, z fundacji ówczesnego parocha Izb i Ropek Iwana Ropskiego i jego małżonki, których postacie namalowane są w narożnikach obrazu. Ikony i obrazy zawieszone w nawie: 1. Michała Archanioł z XVII w.; 2. Chrystus w Ogrojcu, ludowa z XVIII w., pochodząca z cerkwi w Kamiannej; 3. Matka Boża Siedmiobolesna, barokowa z 1747 r., umieszczona na parapecie chóru muzycznego; 4. Chrzest Chrystusa z końca XVII w. Ambona z połowy XIX w., o barokowej formie. Dwa dzwony: jeden z 1924 r., drugi odlany w Odlewni dzwonów Felczyńskich w Przemyślu w 1936 r.
DZWONNICA nowa, wzniesiona poza murem, drewniana z galerią, nakryta hełmem baniastym.

Tekst umieszczony 04.05.2010
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

 LITERATURA

Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, opr. zb., Pruszków 2003
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł