Kościoły
Chełm - miejscowość w powiecie bocheńskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Z 1198 r. pochodzi dokument, w którym patriarcha Jerozolimski Manachus wymienia wśród posiadłości klasztoru bożogrobców z Miechowa wieś Chełm nad Rabą, podarowaną zakonnikom przez Mikorę z rodu Gryfitów. Nadanie to miało miejsce między 1163 r. kiedy nastąpiła fundacja klasztoru a 1175 r. kiedy to wspomniany Mikora umiera. Z dokumentu patriarchy Manachusa wynika, że w Chełmie istniał już kościół, zapewne drewniany. Również drugi kościół wzniesiony przez bożogrobców w 1412 r. był drewniany i przetrwał on do połowy XVIII w. W latach 1739-48 zbudowano obecny murowany kościół, którego konsekracji dokonał w 1825 r. biskup sufragan krakowski Tomasz Nowiński. Kościół pozostawał w rękach bożogrobców do kasaty domu generalnego tego zakony w Miechowie w 1819 r. W okresie międzywojennym pojawiły się plany rozbudowy kościoła, których na szczęście nie udało się zrealizować.
ARCHITEKTURA. Barokowy, zbudowany z cegły i kamienia, otynkowany. Jednonawowy, z niewyodrębnionym prezbiterium o zaokrąglonych narożach od wschodu, przy którym od północy zakrystia, wsparta w narożach wydatnymi szkarpami. Ściany na zewnątrz o podziałach ramowych. W wejściu od zachodu mieści się prostokątny portal ozdobiony kartuszem z herbem Bożogrobców oraz datą 1749. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym o wspólnej kalenicy z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Wnętrze nakryte sufitem a ściany rozczłonkowane pilastrami i belkowaniem. W wejściu z prezbiterium do zakrystii renesansowy portal z 1. poł. XVII w. w obramieniu kamiennym, przeniesiony z poprzedniego kościoła. Polichromia późnobarokowa z 2. poł. XVIII w. ze scenami Nadania przywilejów zakonowi bożogrobców i Ostatniej Wieczerzy zdobi sklepienie zakrystii.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA późnobarokowe. Ołtarz główny z obrazem MB Niepokalanie Poczętej z XVIII w., w polu środkowym z herbem bożogrobców i inicjałem NBPC oraz sukienką metalową dodaną zapewne w XIX w. W ołtarzu tym są jeszcze obrazy św. Jana Chrzciciela i Ostatniej Wieczerzy, oba zapewne z XVIII w. Dwa ołtarze boczne z 2. poł. XVIII w., silnie rekonstruowane, z obrazami MB Różańcowej i św. Józefa z Dzieciątkiem oraz w zwieńczeniach śś. Floriana i Walentego z XVIII-XIX w. Chrzcielnica kamienna, barokowa z XVII w., z pokrywą z XVIII w., zwieńczoną krzyżem bożogrobców. Organy 16-głosowe wykonane w 1905 r. przez firmę Schlag & Sohne ze Świdnicy (Schweidnitz), po 1945 r. przeniesione z Dolnego Śląska.
DZWONNICA wolnostojąca, zapewne współczesna kościołowi, z zamurowanym przejazdem w dolnej kondygnacji. Zawieszono na niej cztery dzwony, jeden z 1678 r. i trzy z 1966 r.
Autorem zdjęcia z wnetrza kościoła jest Andrzej Mleczko
LITERATURA
Kiryk F., Ruta Z., Bochnia. Dzieje miasta i regionu, Kraków 1980
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Piątkowska Ł., Parafie Ziemi Bocheńskiej, Bochnia 2004
