Kościoły

Gosprzydowa - miejscowość w powiecie brzeskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Parafia w Gosprzydowej powstała przypuszczalnie w XII w., pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1325 r. Z kolei w 1440 r. Jan Długosz podaje informację o istnieniu tu drewnianego kościoła p.w. NMP. Obecny kościół został wzniesiony w 1694 lub 1697 r., z fundacji Wielogłowskich, staraniem proboszcza Macieja Wacława Jantkiewicza. Kilkakrotnie odnawiany, m.in. w 1954 r. kiedy dobudowano kaplicę według projektu Bogdana Tretera przy udziale Piotra Krakowskiego oraz dodano soboty. W 2003 r. wymieniono poszycie dachowe.
ARCHITEKTURA. Drewniany, konstrukcji zrębowej, o ścianach pobitych częściowo gontem częściowo szalowanych. Jednonawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia a od południa kaplica. Przy nawie od zachodu, na całej szerokości przedsionek, obecnie włączony częściowo do nawy. Prezbiterium i nawa nakryte pozornymi sklepieniami kolebkowymi, w nawie z płaskimi odcinkami bocznymi. Wokół ścian nawy otwarte soboty. Dach dwuspadowy o wspólnej kalenicy, pobity gontami z wieżyczką na sygnaturkę, z latarnią. Kaplica nakryta dachem kopułowym. Na drzwiach głównych ozdobne okucia kowalskie z XVI lub XVII w. Na belce stropu w zakrystii data budowy kościoła 1697. Polichromia wnętrza figuralna z 1889 r., w prezbiterium na sklepieniu Wniebowzięcie NMP, w nawie: na sklepieniu czterej ewangeliści, na ścianach sceny z życia Marii: Narodzenie, Zwiastowanie, Niepokalane Poczęcie oraz Nawiedzenie św. Elżbiety, w nowej kaplicy polichromia figuralna malowana przez Piotra Grabowskego w 1966 r.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny barokowy, z ok. 1700 r., dwukondygnacjowy, z bramkami po bokach. Dolna kondygnacja ujęta w dwie pary kolumn oplecionych ornamentem z winnej latorośli, dźwigające przełamujące się belkowanie z trójkątnym przyczółkiem; w polu głównym obrazy, podtrzymywane przez rzeźby aniołów, oba łaskami słynące: 1. Matki Boskiej z Dzieciątkiem, z 2. poł. XVI w., malowany na desce, pokryty trybowaną w blasze sukienką; 2. analogiczny z ok. 1700 r., malowany na płótnie; po bokach rzeźby śś. Jana Kantego i Kazimierza, w naczółku rzeźba Boga Ojca. W górnej kondygnacji ujętej dwoma kolumnami, podtrzymującymi przerwane belkowanie, rzeźbione postacie śś. Barbary i Katarzyny i eliptyczny obraz św. Urszuli. Ołtarze boczne: 1. lewy, barokowy z ok. 1700 r., przerobiony w latach 1958-59, ujęty dwoma kolumnami z rzeźbą Chrystusa; 2. prawy, barokowy z XVIII w., w formie krzewu winnej latorośli z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego, poniżej obraz św. Antoniego z Padwy, barokowy z XVIII w. W kaplicy ołtarz Grobu pańskiego, wykonany przez Wojciecha Samka z Bochni, z obrazem św. Józefa. Ambona drewniana, barokowa z XVII w., nakryta baldachimem; parapet podzielony kolumnami, na zaplecku tablice dekalogu. Chrzcielnica gotycka z XV w., ośmioboczna, kamienna z h. Starykoń Wielogłowskich i barokowa pokrywą drewnianą. Płaskorzeźba Boga Ojca, barokowa z XVIII w. Organy 6-głosowe z 1901 r. wykonane w firmie braci Rieger. Dwa dzwony: 1. Maryja z 1959 r., odlany przez firmę z Wrocławia; 2. nieustalonego pochodzenia. Obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie znajduje się tryptyk Rodziny Marii z 1. ćw. XVI w., pochodzący z kościoła w Gosprzydowej. Jest to dzieło niejednolite wyk. przez dwóch lub trzech malarzy, o zdekompletowanych kwaterach. W polu głównym przedstawiona została Maria z Dzieciątkiem i Anną Samotrzeć; na awersach: po lewej św. Zofia z córkami, po prawej Chrystus w domu Szymona Faryzeusza i Męczeństwo św. Urszuli i towarzyszek; na rewersach: po lewej Chrystus w Ogrójcu, po prawej Koronowanie cierniem i Ukrzyżowanie. W Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie znajduje się tryptyk późnogotycki Rodzina Marii pochodzący z kościoła w Gosprzydowej namalowany w 2. ćw. XVI w.
DZWONNICA wolnostojąca z XVIII w. Drewniana, konstrukcji słupowej, szalowana, nakryta dachem namiotowym pobitym gontami. W niej dzwony: 1. z 1585 r., herbem Starykoń i inicjałami IW (Jan Wielogłowski); 2. z 1959 r.

Tekst umieszczony 06.02.2004
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

A. Miłobędzki, Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa? Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasek P., Drewniany skarb z Gosprzydowej, Spotkania z zabytkami 3/2008
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
Strona internetowa: www.gosprzydowa.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł