Kościoły

Gromnik, miejscowość w powiecie tarnowskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Parafia w Gromniku powstała przed 1346 r. z fundacji benedyktynów tynieckich. Obecny kościół wzniesiony został w 1. poł. XVI w., z tego okresu pochodzi prezbiterium, wschodnie partie ścian nawy, i być może zakrystia. W 1. poł. XVIII w. kościół został gruntownie przekształcony i powiększony poprzez wzniesienie wieży i Ogrojca. ARCHITEKTURA. Barokowy z fragmentami późnogotyckimi. Drewniany, konstrukcji zrębowej, szalowany z wieżą o konstrukcji słupowej, pobitą gontem. Jednonawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy zakrystia. Nawa ze ściętymi zachodnimi narożami, przy niej od zachodu wieża a od południa kruchta ze składzikiem. Wieża u podstawy czworoboczna, przechodząca w ośmioboczną, nakryta hełmem barokowym, baniastym z latarnią. Dach dwuspadowy o wspólnej kalenicy, pobity blachą, z barokową wieżyczką na sygnaturkę, baniastą z latarnią. Od wsch. na zewnętrznej ścianie prezbiterium kaplica ogrojcowa, otwarta arkadą, z węższą trójboczną nadstawą, kryta gontową kopułką z rzeźbami późnobarokowymi: Chrystusa, anioła i apostołów. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi, pozornymi z dekoracyjnymi żebrami, w nawie odcinki boczne pozornego sklepienia oddzielne, wsparte na słupach. Tęcza z wygiętą belką podtrzymywaną przez kręcone kolumny, o kapitelach z archaizujących masek, na belce krucyfiks gotycki z XV w. Chór muzyczny wsparty na dwóch słupach, z parapetem późnobarokowym o dekoracji ornamentalnej. Od zachodu portal późnobarokowy, zwieńczony rzeźbą św. Marcina na koniu, barokowo-ludową z XVIII w. We wschodniej ścianie prezbiterium zasłonięte obecnie okno, w obramieniu gotyckim z XV/XVI w., zamknięte łukiem oślego grzbietu. Polichromia figuralna z końca XIX w.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny późnobarokowy z 1. poł.  XVIII w., architektoniczny, z bramkami po bokach, w nim obrazy z tego czasu: w polu głównym św. Marcin (być może z widokiem kościoła w Gromniku przed przebudową), w zwieńczeniu Ukrzyżowanie. Ołtarze boczne: 1. lewy, późnobarokowy z XVIII w., z obrazami: w polu środkowym Matki Boskiej z Dzieciątkiem z 2. poł. XVII w., w zwieńczeniu św. Michała Archanioła z XVIII/XIX w., w tym ołtarzu znajdował się do 1968 r., ukryty i zapomniany obraz Ostatnia Wieczerza malowany w 1539 r., zapewne przez Mistrza Tryptyku z Wójtowej, obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie; 2. prawy, ludowo-rokokowy z pocz. XIX w. Chrzcielnica kamienna, renesansowa z XVII w. Ambona późnobarokowa z 2. poł. XVIII w. Stalle, konfesjonały i ławyOrgany rokokowe z 2. poł. XVIII w., przebudowane w 1963 r. przez Stanisława Czachora, organistę z Tuchowa. Rzeźby: 1. Krucyfiks późnobarokowy z XVIII w.; 2. św. Jan Nepomucen z XVII w. późnobarokowe z 2. poł. XVIII w. Obrazy: św. Mikołaja, ludowo-barokowy z XVIII w., Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ludowo-barokowy z XVIII w., Matki Boskiej typu Saletyńskiej z 1846 r. oraz dwa portrety Garlickich, kolatorów kościoła z ok. 1820 r. Trzy dzwony: Królowa Polski, Józef oraz Marcin, z lat 1957-58, dwa z nich odlane przez Emila Kozłowskiego z Wrocławia.

Autorem zdjęć z wnętrza kościoła jest Andrzej Mleczko
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa-Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł