Kościoły

Ciężkowice, kościół św. Andrzeja

Lokalizacja: Ciężkowice, ul. św. Andrzeja 8 (49.787012, 20.971879)
Budowa: 1901-1902
Architekt: Jan Sas-Zubrzycki
Styl: neogotyk

Neogotycki kościół św. Andrzeja w Ciężkowicach znany jest z otoczonego kultem obrazu Chrystusa Miłosiernego w typie „Ecce Homo”. Interesujący jest także zespól witraży wykonany w Krakowskim Zakładzie Witraży Żeleńskiego.

HISTORIA. Kościół św. Andrzeja zbudowany został w latach 1901-02 według projektu architekta Jana Sas-Zubrzyckiego. Konsekracji kościoła dokonał w 1904 r. bp tarnowski Leon Wałęga. Kościół był odnawiany po 1945 r. kiedy to wymieniono pokrycie dachowe i usunięto uszkodzenia spowodowane działaniami wojennymi.

ARCHITEKTURA. Neogotycki, murowany z cegły i kamienia. Złożony z trójnawowego, bazylikowego korpusu, transeptu oraz z krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie, po bokach którego dwie przybudówki zakrystyjne. Nawa południowa wyższa od północnej z emporą na piętrze. Od południa do fasady frontowej dostawiona jest wysoka wieża kwadratowa, nakryta hełmem ostrosłupowym. Zachodni szczyt nawy, podobnie jak szczyty południowy i północny transeptu, schodkowy, rozczłonkowany blendami i zwieńczony pinaklami. Ściany na zewnątrz opięte są przyporami, zaś nad nawą północną łuki oporowe nie pełniące funkcji konstrukcyjnych. Prezbiterium i nawa główna oświetlone są wąskimi oknami ostrołukowymi, w ramionach transeptu i fasadzie zachodniej szerokie trójdzielne okna ostrołukowe. Od zachodu okazały portal dwuwejściowy, uskokowy, od południa podobny o jednym wejściu. Nad prezbiterium, ramionami transeptu i nawą główną dachy dwuspadowe z ostrosłupową wieżyczką na sygnaturkę nad skrzyżowaniem naw. Nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wnętrza nakryte sklepieniami krzyżowymi. Nawa główna otwarta do naw bocznych ostrołukowymi arkadami, empora chóru muzycznego wsparta na potrójnej ostrołukowej arkadzie. Także empora południowa nakryta sklepieniem krzyżowym i otwarta do nawy głównej ostrołukowymi arkadami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia wnętrza wykonana w latach 1943-44 na ścianach i w latach 1954-56 na sklepieniach przez Józefa Dutkiewicza. Witraże wykonane zostały w 1903 r. w krakowskim Zakładzie witrazów Żeleńskiego przypuszczalnie według projektu Antoniego Tucha. Zespół pięciu witraży przedstawia: św. Andrzeja, Matkę Bożą Niepokalanie Poczętą, św. Annę nauczającą Marię, św. Stanisława Kostkę i św. Jacka. Ołtarz główny, neogotycki, wykonany w 1904 r. przez Stanisława Wójcika z łaskami słynącym obrazem Chrystusa Miłosiernego („Ecce Homo”), wczesnobarokowym, przywiezionym z Rzymu w 1632 r., odnowionym w Krakowie w 1753 r. i zwróconym do Ciężkowic dopiero w 1795 r., umieszczony w ramach zaprojektowanych w 1947 r. przez Józefa Dutkiewcza. Pięć ołtarzy bocznych, neogotyckich z 1904 r., z których trzy zaprojektował Andrzej Lenik. W ołtarzach tych znajdują się m.in. obrazy barokowe: Zmartwychwstania z XVII w. i Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII w. Ambona neogotycka z 1903 r., wykonana przez Stanisława Wójcika. Chrzcielnica kamienna, neogotycka z początku XX w. Dwa konfesjonały i ławy neogotyckie z 1903 r., wykonane przez Andrzeja Lenika. Organy 20-głosowe wykonane w 1928 r. przez firmę Rieger-Jaegerndorf. Obraz Męczeństwo św. Andrzeja z 2. połowy XVIII w. Stacje Drogi Krzyżowej z 1958 r., malowane na szkle w 1958 r. przez Jerzego Roleckiego według projektu Józefa Dutkiewicza. Trzy dzwony: "Andrzej", "Piotr i Paweł" oraz "Anna", wszystkie odlane w 1975 r. w Odlewni dzwonów Felczyńskich w Przemyślu.

Tekst umieszczony 14.10.2005
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie , z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
Stefański K., Jan Sas Zubrzycki i Andrzej Lenik - z pracowni architekta i rzeźbiarza, Wrocław 2004
Strona internetowa: http://cvp.baza-witrazy.uj.edu.pl/Detail/objects/2231 (dostęp 01.08.2021)

Ciężkowice, kościół św. Andrzeja

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł