Kościoły

Lokalizacja: Tuchów, powiat Tarnów, ul. Wysoka 1 (49.901103, 21.059603)
Budowa: 1677-1682, XVIII-XIX w.
Styl:  barok

Kościół Nawiedzenia NMP w Tuchowie jest sanktuarium maryjnym i miejscem pielgrzymek do łaskami słynącego obrazu Matki Bożej Tuchowskiej.

HISTORIA. Początki parafii tuchowskiej powstałej prawdopodobnie już w XII w. z inicjatywy benedyktynów tynieckich, związane są z kościołem Nawiedzenia NMP. Przy kościele tym istniała ona do 1460 r., kiedy to przeniesiona została do kościoła św. Jakuba. Kościół Nawiedzenia NMP stał się ponownie świątynią parafialną w 1951 r. Obecny kościół wzniesiony został w miejscu poprzedniego, drewnianego w latach 1677-1682 z fundacji Stanisława Pieniążka, wojewody sieradzkiego, Jerzego Gryg-Leśniowskiego, miecznika kijowskiego oraz Adama Glińskiego, chorążego sandomierskiego. Konsekracji świątyni w 1687 r. dokonał bp krakowski, Michał Oborski. W początku XVIII w. kościół powiększony został o dwie kaplice przy nawie a w XIX w. o kaplicę przy prezbiterium. Do 1816 r. kościół pozostawał w posiadaniu benedyktynów, później od 1883 r. redemptorystów, którzy wybudowali tu klasztor i gmach Wyższego Seminarium Duchownego.

ARCHITEKTURA. Jest to obiekt barokowy, murowany z cegły i kamienia, potynkowany. Jednonawowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od południa zakrystia ze skarbcem na piętrze a od północy kaplica. Przy nawie kaplice od południa i północy a od zachodu przedsionek. Elewacje zewnętrzne o podziałach pilastrowych z belkowaniem i fryzem konsolkowym. Fasada zachodnia trójdzielna, zwieńczona trójkątnym szczytem o podziałach pilastrowo-arkadkowych. W polach bocznych wnęki zamknięte łukiem półkolistym z rzeźbami świętych. W wejściu portal w profilowanym obramieniu, zwieńczony tablicą inskrypcyjna o treści dewocyjnej. Dachy dwuspadowe z barokową wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Kaplice nakryte kopułami z latarniami rozczłonkowanymi pilastrami. Wnętrze rozczłonkowane pilastrami, wnękami i belkowaniem. Chór muzyczny wsparty na trzech arkadach filarowych. Prezbiterium nakryte sklepieniem krzyżowym, nawa stropem płaskim a kaplice kopułami na pendentywach, z latarniami. W polu środkowym, we wnęce zamkniętej łukiem segmentowym, znajduje się kopia cudownego obrazu Matki Boskiej Tuchowskiej.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia. Ściany wnętrza pokryte malowidłami o motywach figuralnych i ornamentalnych, wykonane w latach 1964-65 przez Adama Marczyńskiego. Zachowały się też fragmenty polichromii barokowej w postaci zacheuszków (krzyżyków konsekracyjnych) w nawie oraz malowideł rokokowych z 1776 r w kopule jednej z kaplic. Ołtarz główny, późnobarokowy z około 1750 r., wykonany przez Antoniego Frączkiewicza i jego ucznia Michała Dąbkowskiego, z dwoma parami kolumn oraz bramkami i pilastrami po bokach, na których umieszczone posągi aniołów. W ołtarzu słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem Tuchowskiej, renesansowy z 1 ćw. XVI w., malowany na desce, przesłonięty metalowymi sukienkami z początku XVIII w., koronowany w1904 r. Dwa ołtarze boczne, rokokowe z 3 ćw. XVIII w., wyk. być może przy udziale M. Dąbkowskiego: 1. z obrazem św. Józefa; 2. z obrazem św. Benedykta. Ołtarz w kaplicy późnobarokowy z ok. poł. XVIII w. z rzeźbionym krucyfiksem na malowanym tle ze św. Marią Magdaleną. W kaplicy Św. Krzyża sześć figur ze stiuku, wykonany przez Bogusława Langmana w 1966 r.: śś. Świerad, Wojciech, Stanisław, bp, Jan Kanty, Kinga, Maksymilian Kolbe. Ambona późnobarokowa z XVIII w. Prospekt organowy z 1776 r., z fundacji o. Amanda Floriana Janowskiego, proboszcza tuchowskiego (późniejszego pierwszego bpa tarnowskiego), rozszerzony i zniekształcony w 1945 r. Organy 29-głosowe wykonane w zakładzie Włodzimierza Truszczyńskiego z Warszawy w 1994 r. Dwa obrazy wotywne: 1. Ikona Matki Boskiej z XVI w; 2. Adoracja Matki Boskiej Tuchowskiej przez kamedułów z Bielan pod Warszawą z 1678 r. Epitafia: dwa malowane na płótnie: 1. Adama Glińskiego, chorążego sandomierskiego, fundatora świątyni, z portretem, napisem i herbem Ślepowron, z końca XVIII w.; 2. Remigiusz Grochowskiego, chorążego bracławskiego, (zm. 1705), z portretem, napisem, panopliami i herbem Dębno;  3.  Barbary Dąmbskiej, kasztelanowej sierpckiej (zm. 1705), marmurowe. Tablice: 1. Na pamiątkę poświęcenia kaplicy pd. przez bpa Biegańskiego, z 1706 r., marmurowa z herbami Junosza i Lubicz; 2. Fundacyjna Bractwa Niep. Pocz. przez K. i T. Szaniawskich z 1708 r., marmurowa z napisem i herbami Junosza i Lubicz; 3. Na pamiątkę konsekracji kościoła w 1687 r., marmurowa z XIX w; 5. pamięci papieża Jana Pawła II umieszczona na ścianie zach. kruchty pd.

DZWONNICA. Wzniesiona w latach 1922-25 pomiędzy kościołem a klasztorem. Murowana, trójkondygnacyjna, wysoka na 48 m, nakryta neobarokowym hełmem z latarnią.

Tekst umieszczony 27.09.2003, ostatnio aktualizowany 13.03.2010
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Kamienie milowe. Tuchowskie jubileusze końca wieku, opr. zb. pod red. J. Kozioła, Tuchów 2000
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 10, Powiat nowosądecki, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł