Kościoły

Lokalizacja: Nowy Wiśnicz, pl. Kościelny 1, powiat Bochnia  (49.914682, 20.464329)
Budowa: 1619 - 1620
Architekt: Matteo Trapola
Styl: barok

Nowy Wiśnicz - miasto w powiecie bocheńskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Kościół został wzniesiony w latach 1619-1620 z fundacji Stanisława Lubomirskiego według projektu Macieja Trapoli, architekta włoskiego. Wraz z budową kościoła w 1620 r. bp Marcin Szyszkowski erygował w Nowym Wiśniczu parafię. W 1647 r. konsekracji świątyni dokonał bp Wojciech Lipnicki.  W 1. poł. XVIII w. do kościoła dobudowano od północy przybudówkę a w 1867 r. odbudowano dachy po pożarze z 1863 r.

ARCHITEKTURA. Jest to budowla wczesnobarokowa, murowany z kamienia i cegły, otynkowana. Jednonawowa z prezbiterium zamkniętym półkoliście, otoczonym obejściem mieszczącym przedsionek, zakrystię i kaplicę. Ściany z zewnątrz opięte masywnymi uskokowymi szkarpami wspierającymi gzyms, z których dwie od wschodu w formie wolut. Pomiędzy szkarpami okna umieszczone w dwóch poziomach; dolne wysokie zamknięte półkoliście, uszate, górne eliptyczne, wszystkie w kamiennych obramieniach. Dachy dwuspadowe. Fasada zachodnia dwukondygnacyjna, przedzielona gzymsem i rozczłonkowana pilastrami. Dolna kondygnacja podzielona na trzy pola przez dwie pary masywnych pilastrów; w środkowym polu portal główny obramiony dwiema kolumnami podtrzymującymi przerwany przyczółek i kartusz z h. Szreniawa, powyżej okno uszate zwieńczone trójkątnym przyczółkiem; w bocznych polach okna uszate i wnęki konchowe z figurami śś. Piotra i Pawła. Kondygnacja górna węższa, zamknięta łukiem spłaszczonym, oddzielona wolutami od dwóch bocznych jednokondygnacyjnych wieżyczek nakrytych baniastymi hełmami.  Wnętrze zostało rozczłonkowane pilastrami wspierającymi wydatny gzyms z belkowaniem, który obiega nawę i prezbiterium. W nawie wnęki konchowe. Tęcza zamknięta półkoliście, w niej belka z barokowym krucyfiksem. Chór muzyczny wsparty na szerokiej, półkolistej arkadzie. Nawa sklepiona kolebkowo, absyda prezbiterium konchowo. Portale z czasu budowy kościoła: od wsch. w ozdobnym obramieniu z płaskorzeźbą Wniebowzięcia NMP oraz dwa w prezbiterium, w bogatych obramieniach. Fasada zachodnia dwukondygnacyjna, przedzielona gzymsem i rozczłonkowana pilastrami. Dolna kondygnacja podzielona na trzy pola przez dwie pary masywnych pilastrów; w środkowym polu portal główny obramiony dwiema kolumnami podtrzymującymi przerwany przyczółek i kartusz z h. Szreniawa, powyżej okno uszate zwieńczone trójkątnym przyczółkiem; w bocznych polach okna uszate i wnęki konchowe z figurami śś. Piotra i Pawła. Kondygnacja górna węższa, zamknięta łukiem spłaszczonym, oddzielona wolutami od dwóch bocznych jednokondygnacyjnych wieżyczek nakrytych baniastymi hełmami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jednolite i pochodzi głównie z 2.poł. XVII w. Ołtarz główny barokowy z 2 poł. XVII w., z bogatą dekoracją snycerską; w polu środkowym obraz Wniebowzięcia NMP z XVIII w., barokowy; w polach bocznych malowane wizerunki śś. Stanisława i Wojciecha, barokowe z XVII w. Tabernakulum drewniane, złocone o formie świątyni z kopułą, wykonane około 1620 r. Cztery ołtarze boczne, barokowe z 2 poł. XVII w. o bogatej dekoracji snycerskiej, w nich dawniej umieszczone obrazy barokowe z XVII w.: św. Józef, św. Barbara, śś. Kosma i Damian, św. Jan z Patmos oraz barokowy krucyfiks. Ambona, prospekt organowy, dwa konfesjonały i ławy jednolite, barokowe z 2. poł. XVII w., o bogatej dekoracji snycerskiej. Stalle barokowe, z 3. ćw. XVII w., o bogatej dekoracji snycerskiej, z malowana datą 1671. Konfesjonał polichromowany, barokowy z 2. poł. XVII w. Chrzcielnica barokowa z XVII w., mosiężna z pokrywą drewnianą. Organy 28-głosowe wykonane w 1970 r. przez Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka. Obrazy: 1. Ścięcie Jana Chrzciciela, barokowy z XVII w., ze szkoły włoskiej; 2. Matka Boska z Dzieciątkiem, barokowy z 2. poł. XVII w., pochodzący z kościoła w Olchawie.; 3. Wskrzeszenie Łazarza z 4. ćw. XIX w., malowany przez Jana Matejkę. Trzy krucyfiksy barokowe, z nich jeden ludowy. Epitafia marmurowe: 1. ks. Adama Sztametha z Nadrenii (zm. 1679), z portretem; 2. Jana Knorowicza (zm. 1710). Na dziedziniec kościelny prowadzą dwie bramy barokowe z XVIII w. Na nim ustawiona jest statua Matki Boskiej z końca XIX w. Polichromia wnętrza figuralna, malowana w 1961 r. przez Adama Marczyńskiego.

DZWONNICA. Murowana, barokowa z 1620 r., przylegająca do plebanii z tego samego okresu. Zbudowana na planie kwadratu, trójkondygnacjowa, nakryta dachem namiotowym.

Tekst umieszczony 11.09.2003, ostatnio aktualizowany 02.05.2006
Autorem zdjęć z wnętrza kościoła jest Andrzej Mleczko.

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 2, Powiat bocheński, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t.1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Piątkowska Ł., Parafie Ziemi Bocheńskiej, Bochnia 2004

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł