Kościoły

Brzesko - miasto powiatowe w województwie małopolskim.
HISTORIA. Obecny kościół zbudowany został w 1447 r., być może z fundacji Jana z Melsztyna, na miejscu wcześniejszej, drewnianej świątyni parafialnej, o której wspomina Długosz. Był kilkakrotnie niszczony przez pożary m.in. w 1655, następnie odbudowany w 1678 r. kiedy to od południa przybudowano wieżę oraz w 1723, 1863 i 1904 r. Po tym ostatnim pożarze kościół został odbudowany w stylu neogotyckim. W międzyczasie, w 1854 r. był gruntownie odnawiany. W latach 1979-83 do starego kościoła dobudowano nowy kościół z trójnawowym korpusem p.w. Maryi Matki Kościoła. ARCHITEKTURA. Obiekt gotycki, silnie przekształcony w czasie odbudowy kościoła po 1904 r. w stylu neogotyckim. Murowany z cegły i kamienia, otynkowany. Korpus jednonawowy, czteroprzęsłowy z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym zakrystia z przedsionkiem. Przy nawie od południa wieża z kruchta w przyziemiu. Nawa i prezbiterium nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, neogotyckimi z 1905 r. Na zewnątrz kościół opięty szkarpami i obwiedziony załamującym się gzymsem kapnikowym. Fasada zachodnia zwieńczona szczytem schodkowym, neogotyckim. Pomiędzy przyporami prezbiterium od wschodu Ogrójec barokowy z XVIII w. Wieża czterokondygnacjowa, kwadratowa, przechodząca w ośmiobok w górnej kondygnacji, która obwiedziona jest trójkątnymi szczytami oraz czterema ostrosłupowymi wieżyczkami. Wieża nakryta hełmem ostrosłupowym.  Otwory okienne w kamiennych ostrołukowych obramieniach z XV w. Ponad wejściami od południa i zachodu kartusze kamienne z herbem Nowina z XVII w.  Dach dwuspadowy. Polichromia figuralna i ornamentalna wykonana przez Adama Marczyńskiego w 1966 r.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarze neogotyckie wykonane w zakładzie Ferdynanda Stuflessera Tyrolu. W ołtarzu głównymrzeźba św. Jakuba oraz po bokach rzeźby śś. Franciszka z Asyżu i Jana Kantego. Ołtarze boczne: 1. lewy z rzeźbą Serca Pana Jezusa; 2. prawy z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVIII w. Obrazy: 1. św. Anna Samotrzeć z XVIII w.; 2. Ecce Homo z połowy XVII w. (?); 3. św. Antoni Padewski z XIX w.; 4. Matka Boska Nieustającej Pomocy z XIX w.; 5. św. Józef malowany w 1967 r. przez prof. Włodzimierza Kuntza; 6. Matka Boska Częstochowska. Krucyfiks rzeźbiony, barokowy oraz rzeźby śś. Stanisława i Wojciecha.  Epitafia: 1. Marii Emilii z Bobowników Pleszowskiej (zm. 1870); 2. Wita Żeleńskiego (zm. 1873); 3. rodzin Pleszowskich i Habenstreitów: Victorii z Pleszowskich Habenstreitowej (zm. 1867), Ludwiki z Madeyskich Pleszowskiej (zm. 1868), Władysława Pleszowskiego (1872), Józefa Habenstraita (zm. 1875), ks. Jędrzeja Pleszowskiego, proboszcza w Bielanach pod Kętami (zm. 1876) oraz Zuzanny Pleszowskiej (zm. 1876); 4. Antoniego Bogoryi Pleszowskiego (zm. 1878); 5. Henryka Pfau (zm. 1883); Józefa i Małgorzaty Stuchleskich. W nowym kościele tabernakulum i nastawa ołtarzowa projektowane przez profesora Wincentego Kućmę. Chrzcielnica neogotycka z początku XX w. przeniesiona ze starego kościoła. Pod chórem obraz Pana Jezusa Miłosiernego namalowany przez A. Hyłę w 1943. Stacje Męki Pańskiej z początku XX w., wykonane w zakładzie Ferdynanda Stuflessera w Tyrolu. Epitafium ks. Kazimierza Kopacza. Witraże projektował Józef Furdyna. Trzy dzwony nieustalonego pochodzenia.

Tekst umieszczony 06.05.2004
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie , z. 3, Powiat brzeski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Strona internetowa: http://www.jakub.bwi.pl/jakub/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł