Kościoły

Krużlowa Wyżna - miejscowość w powiecie sądeckim (województwo małopolskie).
HISTORIA. Parafia w Krużlowej powstała przed 1335 r. Obecny kościół zbudowany został w 1520 r. z fundacji właściciela wsi Jana Pieniążka. W XVIII w. dobudowana została kaplica. Kościół był kilkakrotnie odnawiany, m.in. w 1785 r. staraniem Barbary Leszczyńskiej, podczaszyny gostyńskiej.
ARCHITEKTURA. Gotycki z barokowymi przekształceniami i kaplicą. Drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej z wieżą o konstrukcji słupowej, oszalowany. Jednonawowy, z węższym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy prostokątna murowana zakrystia. Przy nawie od północy murowana kaplica, wzniesiona na planie zbliżonym do półkola a od południa kruchta. Od frontu dostawiona kwadratowa wieża o ścianach pochyłych z nadwieszoną izbicą, nakryta baniastym hełmem, barokowym z XVIII w. Dach na nawą i prezbiterium stromy, dwuspadowy o wspólnej kalenicy, wsparty na więźbie storczykowej, z barokową, ośmioboczną wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Nad kaplicą dach namiotowy, łamany.
W nawie strop z zaskrzynieniami, wspartymi na czterech słupach z 1894 r., w prezbiterium strop kasetonowy, w zakrystii sklepienie kolebkowe, w kaplicy kopulaste z lunetami. Tęcza ostrołukowa, profilowana, z krucyfiksem późnogotyckim z około 1520 r., z płaskorzeźbionymi symbolami ewangelistów w ramionach Krzyża oraz z malowanymi na wyciętych deskach postaciami MB Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. Do wnętrza prowadzą dwa portale późnogotyckie o wykroju w tzw. ośli grzbiet. Portal do zakrystii kamienny, późnogotycki o wykroju w formie trójliścia ściętego, z tarczami na których herby Ogończyk, Lubicz, Odrowąż oraz gmerk kamieniarza. Obramienia okien neogotyckie. Polichromia na stropie gotycko-renesansowa z 1520 r., odnowiona w latach 1932-33. W prezbiterium o motywach kasetonowych z plastycznymi, rzeźbionymi rozetami, w nawie dwie sceny: Zwiastowanie i św. Anna Samotrzeć oraz motywy roślinne, malowidła te przypisywane są tzw. Mistrzowi Tryptyku z Wójtowej. Malowidła w zaskrzynieniach i w nawie zostały zrekonstruowane w 1894 r. Na ścianach korpusu i w kaplicy polichromia figuralna z 1942 r. malowana przez Józefa E. Dutkiewicza.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny późnobarokowy z 1. poł. XVIII w., z bramkami i parami kręconych kolumn. W ołtarzu obraz Veraicon (wizerunek Chrystusa), z 1. poł. XVI w., otoczony miejscowym kultem oraz obrazy barokowe z XVIII w.: Narodzenia NMP, św. Józef i Zdjęcie z Krzyża. W kościele ustawione są cztery ołtarze boczne. Pierwszy po lewej późnobarokowy z XVIII w., w nim kopia późnogotyckiej rzeźby tzw. "Madonny z Krużlowej", wykonana w 1962 r. przez Mieczysława Stobierskiego. Oryginał pochodzący z początku XV w., należy do najcenniejszych przykładów rzeźby gotyckiej w Polsce, przechowywany jest w Muzeum Narodowym w Krakowie. Prawy ołtarz, późnobarokowy z 1. poł. XVIII w. z barokową rzeźbą Chrystusa Zmartwychwstałego z XVII/XVIII w., pozyskaną i odnowioną w 1968 r. Ołtarz w nawie, w formie tryptyku malowanego w rzeźbionych ramach, późnorenesansowy z 1645 r., w części środkowej malowidło św. Anny Samotrzeć a na skrzydłach postacie świętych. Ołtarz w kaplicy późnobarokowy z około 1700 r. z obrazem św. Antoniego z Dzieciątkiem w polu środkowym i rzeźbą MB z Dzieciątkiem w promieniach Mandorli w zwieńczeniu. Chrzcielnica kamienna, gotycka z 1486 r. o dekoracji maswerkowej z kartuszami, na których herby: Poraj, Odrowąż i Jastrzębiec. Kropielnica kamienna, gotycka z XV/XVI w. z kartuszem z herbem Odrowąż. Ambona późnobarokowa z XVIII w. Organy 10-głosowe wykonał w 1895 r. Tomasz Fall organmistrz ze Szczyrzyca, były remontowane w 1934 r. przez Bartłomieja Ziemiańskiego również ze Szczyrzyca. Rzeźby: Krucyfiks późnogotycki z 1. poł. XVI w. oraz św. Cecylia i Król Dawid, późnobarokowe z 1. poł. XVIII w. Obraz MB z Dzieciątkiem z XVII/XVIII w. i Stacje Drogi Krzyżowej malowane około 1942 r. przez Józefa E. Dutkiewicza. Epitafia: 1. ks. Benedykta Ścibora, malowane na desce, z XVI w.; 2. ks.. Franciszka Gawrońskiego kanonika wojnickiego, proboszcza krużlowskiego (zm. 1715), marmurowe z kartuszem herbowym i inskrypcją; 3. Barbary Leszczyńskiej 1785, malowane na ścianie; 4. uszkodzony pomnik nagrobny chłopca z płaskorzeźbioną prymitywnie postacią, renesansowy z XVI/XVII w. Dzwon Urban odlany w 1605 r.

Tekst umieszczony 17.04.2008

LITERATURA.

Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł