Kościoły

Lokalizacja: Lubcza, powiat Tarnów (49.904733, 21.254536)
Budowa: 1895-1899
Styl: neogotyk

HISTORIA. Drewniany kościół p.w. św. Mikołaja istniał w Lubczy przypuszczalnie już w 1. ćw. XVI w. natomiast parafia erygowana została później bo w 1454 r. Z 1595 r. pochodzi wzmianka o profanacji tutejszego kościoła przez innowierców. W 1657 r. kościół w Lubczy zostaje spalony w czasie najazdu wojsk siedmiogrodzkich Jerzego Rakoczego. Następny również drewniany kościół został wzniesiony dopiero w 1682 r., także ta świątynia ulega zniszczeniu w wyniku pożaru w 1746 r. Kolejny drewniany kościół zbudowano w 1759 r. staraniem proboszcza Stanisława Dunina Wąsowicza, konsekrował go w 1779 r. bpa przemyski Wacław Sierakowski. Kościół ten po wzniesieniu murowanej świątyni został przeniesiony w 1908 r. do Janowic koło Zakliczyna. Wreszcie w 1999 r. odbył ostatnią wędrówkę do Dzierżanin koło Paleśnicy. Obecny kościół zbudowany został w latach 1895-99 z inicjatywy proboszcza Józefa Lenartowicza. Konsekrowany w 1902 r. przez bpa tarnowskiego Leona Wałęgę. Jako autorów projektu kościoła w literaturze spotkać można trzy nazwiska działających w zachodniej Galicji: Teodora Talowskiego, Adolfa Juliusza Stapfa i Jana Sas-Zubrzyckiego. Ktokolwiek nim był musiał uwzględnić liczne uwagi ks. Lenartowicza zainspirowanego bazyliką w Lourdes.

ARCHITEKTURA. Neogotycki. Murowany z cegły. Korpus trójnawowy, bazylikowy, czteroprzęsłowy z wieżą od północy, poprzedzoną kruchtą. Prezbiterium dwuprzęsłowe, zamknięte trójbocznie, przy nim od wschodu zakrystia a od zachodu kaplica. Wieża wysoka, kwadratowa, dwukondygnacjowa, nakryta hełmem ostrosłupowym obwiedzionym czterema wieżyczkami. W dolnej kondygnacji od frontu duże ostrołukowe okno, w kondygnacji górnej o ściętych narożach, wydłużone okna zamknięte ostrołukowo, ujęte w pary blend o identycznych jak okna formach, podobne blendy umieszczone także w ściętych narożach. Wewnątrz nawy boczne otwarte do nawy głównej ostrołukowymi arkadami. Chór muzyczny wsparty na masywnej półkolistej arkadzie. Sklepienia w prezbiterium i nawach krzyżowo-żebrowe, w kruchcie krzyżowe Od zewnątrz kościół opięty uskokowymi szkarpami. Okna w prezbiterium wydłużone ostrołukowe, w nawie głównej okrągłe a w nawach bocznych ostrołukowe. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe, kryte dachówką z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią nakrytą ostrosłupowym hełmem.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna współczesna namalowana w miejscu starszej z lat 1912 i 13, przedstawia postaci świętych i błogosławionych. W arkadach po prawej: śś. Franciszek, Łucja, Jacek, Maksymilian Kolbe, Antoni, Teresa, Alojzy, Katarzyna, Stanisław Kostka, bł. Kunegunda, Jan Kanty i Jadwiga Śląska. W arkadach po lewej: bł. Bronisława, Bogumił, Karolina Kózka, św. Barbara, bł. Szymon z Lipnicy, Stanisław Papczyński, śś. Helena, Wojciech, Stanisław bp, bł. Salomea i Wincenty Kadłubek. Witraże w kruchcie północnej z 1905 r. Męczeństwo św. Sebastiana, św. Karol Boromeusz oraz Serce Pana Jezusa. W nawach bocznych i w prezbiterium witraże wykonane w 1999 r. według projektu J. Bodnara w Pracowni Witraży Zbigniewa Gustaba w Krakowie. Witraże w nawach bocznych przedstawiają polskich świętych i błogosławionych: św. Jana Pawła II ze kardynałem Stefanem Wyszyńskim, śś. Jadwigę, Kingę ,Wojciecha, Maksymiliana Kolbe, Stanisława i Alberta Chmielowskiego oraz bł. Maria Karłowską, Karolinę Kózkę i Romana Sitkę. Ołtarz główny neogotycki, wykonany z piaskowca w 1902 r. przez rzeźbiarza Wróbla z Chotowej. Architektoniczny, zwieńczony pinaklami z żabkami i kwiatonami. W ołtarzu rzeźby: Najświętszego Serca Pana Jezusa oraz NMP i śś. Józefa i Mikołaja. Po bokach dwie wydłużone ostrołukowe nisze nakryte ażurowymi baldachimami z rzeźbami aniołów. Na odwrocie ołtarza w ostrołukowej niszy umieszczono figurę św. Józefa. Trzy ołtarze boczne neogotyckie: 1. w prawej nawie, z późnobarokową rzeźbioną Pietą z 2. poł. XVIII w., pochodząca przypuszczalnie ze starego kościoła, oraz z figurami aniołów w bocznych niszach, na odwrotnej stronie ołtarza rzeźba św. Tekli, póżnobarokowa z 2. poł. XVIII w. również pochodząca ze starego kościoła; 2. w lewej nawie, fundacji gminy Lubcza z 1905 r., z obrazem św. Walentego, malowanym przed 1890 r.; 3. w nawie głównej przy tęczy, z figurą NMP Niepokalanie Poczętej w polu środkowym oraz po bokach figurami św. Antoniego padewskiego i bł. Bronisławy. Chrzcielnica neogotycka, kamienna z pokrywą. Obrazy współczesne: 1. Chrystusa Miłosiernego; 2. Bł. Faustynę Kowalską; 3. św. Małgorzata Alacoque  Rzeźba Chrystusa u słupa z XIX w., pochodząca z Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie. Stacje Męki Pańskiej, płaskorzeźbione z 1888 r. Tablice pamiątkowe z czarnego marmuru: 1.  ks. Józefa Lenartowicza (zm. 1926); 2. Józefa Duliana (zm. 1926); 3. ku czci Jana Pawła II. Organy 18-głosowe wykonane przez Wacława Biernackiego z Krakowa w 1955 r. Trzy dzwony: 1. z 1746 lub 1774 r. odlany przez Stefana Wasowicza; 2-3. oba wykonane w Odlewni dzwonów Felczyńskich w Przemyślu,  św. Antoni z 1950 r. i Antoni z 1960 r.

Tekst umieszczony 18.11.2003, aktualizowany 19.10.2016
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Lubcza dawniej i dziś. 800-lecie wsi, opr. zb., pod. red. ks. J. Gawora, B. Karasiewicza, A. Marcinka, Ryglice 1997
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Strona internetowa: http://www.lubcza.tarnow.opoka.org.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł