Kościoły

Lokalizacja: Radłów, ul. Biskupska 5, powiat Tarnów (50.085010, 20.850836)
Budowa: 1337, około 1408, XVIII w.
Styl: gotycki z elementami barokowymi i neogotyckimi

HISTORIA. Kościół w Radłowie został wzniesiony w 1337 r. z fundacji bpa krakowskiego Jana Grota, ok. 1408 r. powiększono go o nawę i zakrystię. Następnie był przebudowywany w latach 1643-45 przez bpa Piotra Gembickiego oraz w XVIII w. z inicjatywy proboszcza Jana Duvala, kiedy to wzniesiono przy nawie niską wieżę drewnianą, nakrytą hełmem kopulastym z latarnią. Został poważnie zniszczony w wyniku ostrzału artyleryjskiego w 1915 r., następnie odbudowany i powiększony w latach 1918-26 według projektu Karola Stryjeńskiego, wtedy także przedłużono nawę i wzniesiono nową, murowaną wieżę. Proboszczami parafii w Radłowie byli m.in.: Benedykt Izdbieński, bp poznański przed 1546 r., Kard. Franciszek Hozjusz, bp warmiński w l. 1546-49 oraz Jan Duval, bp nominat tarnowski do 1784 r.

ARCHITEKTURA. Jest to obiekt gotycki z elementami barokowymi i neogotyckimi. Murowany z cegły z użyciem kamienia do detali architektonicznych. Jednonawowy z dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym ścianą prostą, przy którym od pn. zakrystia z przedsionkiem. Przy nawie złożonej z dwóch części, starszej od wsch. i nowszej od zach., dobudowane zostały od północy kaplica, od południa kruchta a od zachodu wieża. Wnętrze kościoła nakryte sklepieniami: w prezbiterium dwa przęsła sklepień krzyżowo-żebrowych na kamiennych wspornikach z XIV w., w starszej części nawy strop kasetonowy, w nowszej sklepienie krzyżowe, neogotyckie, w zakrystii sklepienie kolebkowo-żebrowe ze stiukowymi rozetami z XVIII w. Na zewnątrz kościół opięty został przyporami a ściany ozdobiono wzorem rombowym, zendrówkowym i gotyckim fryzem podgzymsowym, sgraffitowym z motywem lilii na przemian z sylwetami gryfów i koni, częściowo zrekonstruowanym w 1926 r. W szczycie prezbiterium znajdują się płytkie ostrołukowe blendy. Okna ostrołukowe z laskami i maswerkami, rekonstruowane w 1920 r. W wejściach dwa portale barokowe z 1643 r. do dawnej kruchty i 1645 r. do zakrystii, marmurowe, na jednym z nich herb Nałęcz. Nad wejściem z zakrystii do przedsionka herb bpa Kajetana Sołtyka. Kościół nakryty dachami dwuspadowymi krytymi blachą, z wieżyczką na sygnaturkę o barokowej formie. Wieża czworoboczna, z otwartym przedsionkiem w przyziemiu, w najwyższej kondygnacji z oknami półkolistymi, nakryta hełmem baniastym z latarnią, flankowanym czterema narożnymi wieżyczkami zakończonymi iglicami. Na ścianie pd. przedsionka wmurowany został tympanon stanowiący niegdyś część portalu głównego, gotycki z 1337 r., kamienny, podzielony trzema ostrołukowymi, maswerkowymi arkadami, z płaskorzeźbionymi postaciami: pośrodku św. Jan Chrzciciel, po lewej fundator bp krakowski Jan Grot ofiarujący patronowi model kościoła, po prawej św. Stanisław, całość okala bordiura inskrypcyjna z napisem minuskułowym i datą.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia figuralna wykonana w 1955 r. przez Wacława Taranczewskiego i Adama Marczyńskiego. Ołtarz główny neogotycki wykonany po r. 1920 z fundacji hr. Henryka Dolańskiego. Dwa ołtarze boczne neogotyckie wykonane po r. 1920. Chrzcielnica kamienna, renesansowa z XVI/XVII w. Organy 25-głosowe firmy "Biernacki" z 1936 r., rozbudowane przez tę samą firmę w 1966 r. Dwa obrazy ze scenami z życia św. Jana Chrzciciela, malowane przez Zofię Stryjeńską. Epitafia: 1. Jana Górnickiego (zm. 1621), syna Łukasza, alabastrowe; 2. Pawła Jana Lewartowskiego (zm. 1786), kamienne. Tablice pamiątkowe, marmurowe, nowe: 1. kardynała Franciszka Hozjusza (zm. 1597), z rytą postacią, wykonane według projektu Józefa Dutkiewicza, przez Franciszka Łuczywo; 2. Jana Grota, bpa krakowskiego; 3. Benedykta Izdbieńskiego, proboszcza w Radłowie, późniejszego bpa poznańskiego (zm. 1553); 4. Jana Duvala, proboszcza w Radłowie, późniejszego bpa nominata tarnowskiego (zm. 1785); 5. ks. Józefa Jurkowskiego, wikarego w Radłowie, zamęczonego w Oświęcimiu w 1942 r.

Tekst umieszczony 11.09.2003
Autorem dwóch zdjęć z wnętrza kościoła jest Andrzej Mleczko

LITERATURA

Chrzanowski T., Sztuka w Polsce Piastów i Jagiellonów, Warszawa 1993
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 3, Powiat brzeski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł