Kościoły

Poręba Radlna, kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Lokalizacja: Poręba Radlna, powiat Tarnów (49.960289, 20.991710)
Budowa: 1904-05
Architekt: Jan Sas-Zubrzycki
Styl: neogotyk

HISTORIA. Parafia w Porębie Radlnej powstała przed 1350 r., z tego też czasu pochodzi wzmianka o istnieniu tutaj kościoła. O tamtej świątyni nie ma żadnych informacji, wiemy natomiast, że ostatni drewniany kościół w Porębie Radlnej został zburzony 1915 r. Wcześniej bo w 1900 r. Eustachy i Konstancja Sanguszkowie postanowili ufundować nowy kościół jako wotum za urodzenie syna Romana. Fundatorzy zlecili wykonanie planów tarnowskiemu architektowi Januszowi Rypuszyńskiemu, jednak ostatecznie zrealizowano projekt Jana Sas-Zubrzyckiego z 1903 r. Budowę kościoła prowadzono w latach 1904-1905 a w 1906 r. świątynię konsekrował biskup tarnowski Leon Wałęga w 1906 r.

ARCHITEKTURA. Kościół neogotycki i neoromański, murowany z cegły, z użyciem kamienia do detali architektonicznych. Złożony z trójnawowego, dwuprzęsłowego korpusu bazylikowego, z transeptem którego środkowe przęsło ma plan ośmioboku oraz jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia a od południa kaplica. Od zachodu do korpusu dostawiona jest wieża na rzucie kwadratu niewielką kruchtą od południa. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami i obwiedziony fryzem arkadkowym umieszczonym pod gzymsem. Elewacje transeptu wypełnione są dużymi ostrołukowymi oknami i zwieńczone schodkowymi szczytami z ostrołukowymi blendami. Nad prezbiterium, transeptem i nawą główną dachy dwuspadowe, z wieżyczką na sygnaturkę nad skrzyżowaniem. Nad nawami bocznymi i przybudówkami dachy jednospadowe. Wieża czworoboczna, ozdobiona biało-brunatnymi pasami oraz czterema podwójnymi ostrołukowymi oknami, nakryta hełmem ostrołukowym otoczonym czterema sześciobocznymi wieżyczkami, rozdzielonymi ostrołucznymi blendami. W przyziemiu portal kamienny, ostrołukowy, uskokowy, z dwoma wejściami zamkniętymi łukami kotarowymi, powyżej trzy ostrołukowe okna i schodkowy szczyt zwieńczony sterczynami. Wewnątrz nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, nad skrzyżowaniem naw sklepienie gwiaździste, pozostałe sklepienia są krzyżowe. Nawy boczne otwarte do głównej półkolistymi arkadami wspartymi na dwóch parach potężnych neoromańskich filarów. Chór muzyczny w wieży otwarty do nawy ostrołukowa arkadą.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Polichromia ornamentalna i figuralna pokrywa ściany i sklepienia, została wykonana w latach 1961-62 przez Stanisława Westwalewicza i Jakuba Beresia. Witraże powstały w dwóch różnych okresach. Trzy witraże w prezbiterium i trzy w kaplicy zostały wykonane w 1905 r. w Krakowskim Zakładzie Witrażów Władysława Ekielskiego i Antoniego Tucha. W prezbiterium witraże figuralne: Chrystus, św. Piotr i św. Paweł. W kaplicy dwa witraże medalionowe, na pierwszym symbole Eucharystii, na drugim Baranek Apokaliptyczny. Trzeci witraż Serce Jezusa zaprojektował być może Stefan Matejko. Kolejne pięć witraży w transepcie i nawach bocznych wykonał w latach 1956-61 Zakład Karola i Mieczysława Paczków według projektu Tadeusza Korpala. Są to dwa duże witraże w oknach ramion transeptu: Matka Boża Królowa Polski ze świętymi Stanisławem Kostką i Kazimierzem Królewiczem oraz Święci Krzysztof, Józef i Izydor, w oknach nawy Chrystus Dobry Pasterz, Zwiastowanie i Modlitwa w Ogrojcu. Trzy ołtarze neogotyckie z 1906 r. projektowane przypuszczalnie przez Jana Sas-Zubrzyckiego. W ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej Różańcowej z XVI w., malowany na desce, częściowo przemalowany. Ołtarz boczny wykonany w latach 1961-62 według projektu Bolesława Wójtowicza. Chrzcielnica kamienna z początku XVI w., z h. Leliwa i Gryf podtrzymywanymi przez anioła i starca, z barokową pokrywą, przedstawiającą scenę Chrztu Chrystusa. Dwa konfesjonały z pocz. XVIII w. Ława i ławka rokokowe. Organy wykonane w 1907 r. przez firmę Rieger-Jaegerndorf. Obrazy: 1. św. Józefa z pocz. XVII w.; 2. Adoracja Imienia Jezus przez śś. Piotra i Pawła, barokowy z XVII w., odnawiany w 1865 r. Stacje Męki Pańskiej z XVIII w. Tablica fundacyjna kościoła z 1906 r. Trzy dzwony odlane w Udine we Włoszech.

Tekst umieszczony 11.09.2003, ostatnio aktualizowany 02.12.2022

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Korpus witraży z lat 1800-1945 w kościołach rzymskokatolickich metropolii krakowskiej i przemyskiej, T. IV Diecezja tarnowska cz. 1 i 2, Kraków 2017
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
Pęcak T., Poręba Radlna. Dzieje do 1988 r., Tarnów 1996

Poręba Radlna, kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł