Mączyński Franciszek

Szczegóły: | Opublikowano: 26 wrzesień 2016 | Odsłony: 3235

Franciszek Mączyński, urodził się w 1874 r. w Wadowicach, zmarł w 1947 r. w Krakowie. Polski architekt, konserwator zabytków, przedsiębiorca budowlany związany głownie z Krakowem. W 1892 r. ukończył naukę na Wydziale Budownictwa Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Po szkole pracował w biurze projektowym Sławomira Odrzywolskiego, zaś od 1897 r. rozpoczął pracę u boku Tadeusza Stryjeńskiego. Rozgłos przyniosło Mączyńskiemu zwycięstwo w konkursie na projekt siedziby Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie w 1899 r., który zrealizowano w 1901 r. W międzyczasie w latach 1899-1900 architekt krótko przebywał na studiach w Paryżu. Następnie w latach 1902-03 podjął studia rzeźby u Konstantego Laszczki. W 1903 r. Mączyński wznowił współpracę z Tadeuszem Stryjeńskim. W 1919 r. wspólnie ze Stryjeńskim, Karolem Kornem i Józefem Taubem stworzył przedsiębiorstwo projektowo-budowlane Spójnia, które realizowało obiekty przemysłowe, użyteczności publicznej, obiekty sportowe i domy mieszkalne. W 1933 r. Mączyński przejął Spójnię i utworzył firmę: Spójnia budowlana Mączyński i Ska, którą kierował do czasu II wojny światowej. W swojej długiej i bogatej twórczości Mączyński przeszedł drogę od historyzmu, eklektyzmu i secesji po modernizm. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat wykonał samodzielnie i we współpracy z innymi architektami wiele zrealizowanych projektów. Były to głównie obiekty użyteczności publicznej, kościoły oraz kamienice i wille prywatne. Mączyński projektował też wnętrza m.in. wystrój Jamy Michalika i elementy wyposażenia kościołów m.in. kościoła św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Franciszek Mączyński angażował się również w prace konserwatorskie w krakowskich kościołach: Mariackim, św. Floriana, cystersów w Mogile, św. Katarzyny, dominikanów i w klasztorze franciszkanów. Na terenie diecezji tarnowskiej architekt zaprojektował lub rozbudował kilka kościołów. Są to: kościół Siedlcach koło Nowego Sącza (1901), kościół w Pleśnej (1924-30), kościół w Łącku (rozbudowa 1930-35), kościół NMP Wniebowziętej w Krynicy (przebudowa 1932-35) i kościół w Straszęcinie (1934-50). W samym Tarnowie Franciszek Mączyński zaprojektował jeden z pawilonów szpitala żydowskiego oraz dwie kamienice, pierwszą dla Tadeusza Tertila przy pl. Kazimierza 2 (1912-13) i drugą na rogu ul. Krakowskiej 25 i ul. Malczewskiego 2 (1931). Ponadto firma budowlana Spójnia wykonała w Tarnowie kilka obiektów przemysłowych: wieżę wodną dla warsztatów kolejowych (1920), wieżę wodną na stacji kolejowej (1925-30) oraz chłodnię, piece generatorowe i kominy fabryczne dla Fabryki Związków Azotowych w Mościcach (1925-30).

Obiekty Sakralne:
- Siedlce koło Nowego Sącza, kościół św. Andrzeja (1901)
- Kraków, kościół Opieki św. Józefa i klasztor ss. karmelitanek bosych w Krakowie, ul. Łobzowska 40 (1903-05), wspólnie z T. Stryjeńskim
- Żywiec, kaplica przy Zamku Habsburgów (1905), wspólnie z T. Stryjeńskim
- Białka Tatrzańska, kościół śś. Apostołów Szymona i Judy (1910)
- Kraków, kościół NSPJ, jezuitów (1910-21)
- Zembrzyce, kościół św. Jana Chrzciciela (1911-13)
- Grębów k. Stalowej Woli, kościół św. Wojciecha, wspólnie z T. Stryjeńskim (1906, 19012-16)
- Poronin, kościół św. Marii Magadleny (1917-26)
- Brzezie koło Wieliczki, parafia Przemienienia Pańskiego (1924)
- Pleśna, kościół NMP Wniebowziętej (1924-30)
- Katowice, katedra Chrystusa Króla, wspólnie z Z. Gawlikiem (1927-56)
- Żywiec Zdrój, kaplica Habsburgów przy katedrze (1929)
- Mogilany koło Krakowa, kościół św. Bartłomieja, rozbudowa (1929)
- Kraków, kościół karmelitów bosych przy ul Rakowickiej, dobudowa frontowej części (1929-30), rozpoczęty wg proj. T. Stryjeńskiego (1907)
- Kraków, kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (1930-31)
- Łącko, kościół św. Jana Chrzciciela (rozbudowa 1930-35)
- Krynica, kościół NMP Wniebowziętej (1932-35), przebudowa
- Kraków, kościół św. Kazimierza Królewicza (1934-41)
- Straszęcin, kościół Wszystkich Świętych (1934-50)
- Solec Zdrój, kościół św. Mikołaja (1937-39)
- Kraków, kościół św. Szczepana (1938), dobudowa fasady

Obiekty użyteczności publicznej:
- Kraków, gmach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych (1899-01)
- Kraków, gmach Teatru Starego, przebudowa wspólnie z T. Stryjeńskim (1903-06)
- Kraków, gmach Izby Przemysłowo-Handlowej (Dom pod Globusem), Basztowa 1, wspólnie z T. Stryjeńskim (1904-06)
- Kraków, gmach dawnego Muzeum Techniczno-Przemysłowego, Smoleńsk 9, wspólnie z T. Stryjeńskim (1908-14)
- Kraków, budynek Lecznicy Związkowej, Garncarska 13, wspólnie z T. Stryjeńskim (1910), później samodzielnie rozbudowany (1929-30)
- Zakopane, budynek Bazaru Polskiego, ul. Krupówki 41 (1911-12)
- Tarnów, pawilon nr 34 Szpitala Żydowskiego, ul. Szpitalna 34-35 (1912)
- Zakopane, gmach Muzeum Tatrzańskiego (1913-22), wspólnie z S. Witkiewiczem
- Kraków, Dom Towarowy Bazar Polski S.A., później siedziba redakcji Ilustrowanego Kuriera Codziennego, ul. Wielopole 1/ul. Starowiślna 2, (1920-22), wspólnie z T. Stryjeńskim
- Kraków, gmach Śląskiego Seminarium Duchownego, ul. Mickiewicza 3 (1926-28), wspólnie z Z. Gawlikiem
- Katowice, pałac arcybiskupi, wspólnie z Z. Gawlikiem (1927-39)
- Kraków, gmach Seminarium Duchownego Diecezji częstochowskiej, ul. Bernardyńska 6, wspólnie z Z. Gawlikiem (1928-30)
- Kraków, Wikarówka parafii Wniebowzięcia NMP, pl. Mariacki 5 (1932)
- Kraków, stacje transformatorowe: Nowy Kleparz (1934), ul. Długa (1935), ul. Librowszczyzna (1935)
- Rabka, Pensjonat św. Tereski (1936)
- Kraków, Szkoła i hala targowa na Osiedlu Grzegórzki (1936-38)
- Kraków, Wikarówka i przekształcenie probostwa przy parafii św Floriana

Kamienice i wille prywatne:
- Zakopane, willa dr Różyckiego (1909)
- Tarnów, dom czynszowy Tadeusza Tertila, pl. Kazimierza 2 (1912-13)
- Kraków, dom czynszowy, ul. Sławkowska 10 (1913)
- Zakopane, willa Żychoniówka (1913)
- Kraków, dom Juliana Czaplińskiego w Krakowie, ul. Wyspiańskiego 5 (1919-20)
- Kraków, dom Vlastimila Hoffmanna, ul. Vlastimila Hoffmanna (1920-21)
- Kraków, willa Wojciecha Weissa, ul. Krupnicza 31 (1922-23)
- Kraków, siedziba spółki Spójnia, ul. Mikołajska 6 (1922-24)
- Tarnów, dom czynszowy, na rogu ul. Krakowskiej 25 i ul. Malczewskiego 2 (1931)
- Kraków, dom Michaliny i Adama Piaseckich, ul. Długa 53 (1936-37)
- Kraków, willa Tadeusza i Marii Roznerów, ul. Focha 25 (1936-37)

Inne obiekty:
- Kraków, projekt witraży w klatce schodowej Izby Przemysłowo-Handlowej, ul. Basztowa 1 (1904-06)
- Kraków, dwa ołtarze: główny i w kaplicy w kościele św. Wincentego a Paulo (1911-12)
- Kraków, Kopiec Piłsudskiego (1934-37), kontynuacja prac po Adolfie Szyszko-Bohuszu
- Kraków, grobowiec Zakonu Jezuitów na Cmentarzu Rakowickim
- Kraków, grób jezuitów na Cmentarzu Rakowickim, kw. 36

Tekst umieszczony 19.08.2010, gruntownie poprawiony 20.06.2015
Zdjęcie kościoła w Solcu wykonał Andrzej Mleczko

LITERATURA

Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Potępa S., Złota era Tarnowa, Tarnów 1998
Solewski R., Franciszek Mączyński (1874-1947). Krakowski architekt, Kraków 2005
Zbroja B., Architektura międzywojennego Krakowa, Kraków 2013

Kościoły zbudowane i przebudowane przez Franciszka Mączyńskiego