Biogramy

Zdzisław Mączeński, urodzony w 1878 w Spytkowicach, zmarł w 1961 w Grybowie i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Architekt. W latach 1893-97 studiował na Wydziale Budownictwa Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie. Po ukończeniu studiów pracował w latach 1897-99 w biurze restauracji katedry na Wawelu pod kierunkiem prof. Sławomira Odrzywolskiego. Następnie w latach 1900-15 był zatrudniony w biurze architektonicznym Józefa Piusa Dziekońskiego w Warszawie, gdzie brał udział w projektowaniu około 70 kościołów oraz wykonał 39 projektów budowlanych. Od 1906 r. rozpoczął też samodzielna pracę, projektując i realizując 14 kościołów oraz projektując 22 kościoły i 16 budynków użyteczności publicznej. Od 1915 r. wykładał na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W czasie okupacji wykładał na tajnym Wydziale Architektury i w jawnej Wyższej Szkole Technicznej w Warszawie, a po powstaniu warszawskim na tajnych kursach akademickich w Częstochowie. Po zakończeniu wojny pracował w Biurze Odbudowy Stolicy. W 1946 r. został profesorem nadzwyczajnym, a w 1948 profesorem zwyczajnym. Od 1956 r. był członkiem Polskiej Akademii Nauk. Zdzisław Mączeński był niezwykle aktywny społecznie. Pełnił funkcje kierownicze w licznych stowarzyszeniach, radach i redakcjach, był m.in. w latach 1931 – 1939 architektem – doradcą Kurii Archidiecezjalnej Warszawskiej, a po II wojnie światowej członkiem, a następnie wiceprzewodniczącym Prymasowskiej Rady Odbudowy Kościołów. Profesor Mączeński jest autorem pracy Elementy i detale architektoniczne w rozwoju historycznym (1956), ponownie wydanej w 2008 r. Początkowo w jego twórczości dominował historyzm, z czasem jednak zaczął tworzyć w stylu zmodernizowanego klasycyzmu. Do najbardziej znanych jego realizacji należą monumentalne budowle publiczne, m.in. gmachy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie (1927-30) oraz Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie (1933-39). Projektował również kamienice i domy mieszkalne oraz liczne kościoły. Wiele realizacji sakralnych Mączeńskiego powstało na terenie diecezji tarnowskiej, były to zarówno świątynie murowane i drewniane: w Limanowej (1908-11), Kąclowej koło Grybowa (1926-29), w Książnicach koło Mielca (1927), w Wysowej (1938), także dzwonnicę w Ptaszkowej koło Nowego Sącza (1930), w Białej Wyżnej - Podchełmiu? (1934) oraz w Białej Wyżnej - Podjaworzu (1945). Po Józefie Piusie Dziekońskim kontynuował prace przy kościele w Grybowie, wprowadzając zamiany w projekcie (do 1914). Jest też autorem projektów rozbudowy kościołów w Uściu Solnym (1924-26), Wojniczu (1930). Szkoda, że rozbudowa tego ostatniego kościoła nie została doprowadzona do końca według planów Mączeńskiego, zwłaszcza kiedy popatrzymy na obecny kształt kościelnej wieży.

Obiekty Sakralne: 
- Stryków, kościół śś. Anny i Marcina (1907-1914), wspólnie z J. P. Dziekońskim
- Limanowa, kościół MB Bolesnej (1908-11)
- Konstancin-Jeziorna, kościół Wniebowzięcia NMP (1909-1910), z J. P. Dziekońskim
- Grybów, kościół św. Katarzyny (1909-1921), zmiany w projekcie i kontynuacja prac po J. P. Dziekońskim
- Mąkoszyn, kościół parafialny (1914)
- Uście Solne, kościół Nawrócenia św. Pawła (1924-26), rozbudowa
- Kąclowa, kościół św. Wojciecha (1926-29)
- Książnice koło Mielca, kościół św. Jana Chrzciciela (1927)
- Siedlec koło Łęczycy, kościół św. Marcina (1927)
- Ptaszkowa, kościół Najświętszego Imienia Maryi, budowa wieży (1930)
- Wojnicz, kościół św. Wawrzyńca, rozbudowa (1930)
- Bystrzyca koło Sędziszowa, kościół św. Franciszka z Asyżu (1932-35)
- Biała Wyżna - Podchełmie, kościół NSPJ (1934)
- Kraków, kościół św. Szczepana (1935-38)
- Wysowa, kościół NMP Wniebowziętej (1938)
- Warszawa-Bródno, kościół Matki Bożej Różańcowej (1939-60)
- Biała Wyżna – Podjaworze, kościół śś. Piotra i Pawła (1945)

Obiekty użyteczności publicznej:
- Gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych Oświecenia Publicznego w Warszawie przy al. Szucha (1927-30)
- Gmach Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie przy ul. Frascati 2 (1933-39)
- Gmach Banku Handlowego w Warszawie przy ul. Traugutta 7/9, odbudowa (1947-49)

Kamienice i domy mieszkalne:
- Kamienica w Warszawie przy ul. Flory 7 (1924)
- Kamienica w Warszawie przy ul. Lwowskiej 10 (1926)
- Kamienica w Warszawie przy ul. Narbutta 7 (1937)
- Kamienica w Warszawie przy ul. Puławskiej 26 i 26a (1938)
- Kamienica w Warszawie przy ul. Wiejskiej 18 (1938)
- Kamienica w Warszawie przy ul. Mazowieckiej 9 (1938)

Tekst umieszczony 05.07.2006, aktualizowany 02.03.2007 oraz 29.09.2015.

Dziękuję panu Markowi Kisilowskiemu, opiekunowi archiwum po prof. Zdzisławie Mączeńskim, za cenne informacje i przesłane materiały. Wśród nich umieszczone na stronie zdjęcie architekta i plany kościołów.

LITERATURA

Burno F,. Świątynie nowego państwa. Kościoły rzymskokatolickie II Rzeczypospolitej, Warszawa 2012
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Sztuka świata. Leksykon L-Z, t. 13, Warszawa 2000
Materiały z archiwum po prof. Zdzisławie Mączeńskim

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł