Kościoły
Szczyrzyc, miejscowość w powiecie limanowskim (województwo małopolskie).
HISTORIA. W 1234 r. wojewoda krakowski Teodor Gryfita z Ruszczy osadził w Ludźmierzu cystersów przybyłych z Jędrzejowa. Jednak już w 1245 r. zakonnicy porzucili pierwotną lokalizacje i przenieśli się do Szczyrzyca. Zapewne jeszcze w XIII w. cystersi wznieśli tutaj drewniany kościół, który został zastąpiony gotycką świątynią murowaną. Obecny kościół zbudowany został około 1620 r. i był następnie kilkakrotnie przebudowywany. W 1765 r. w czasie pożaru zniszczeniu uległy dwie drewniane wieże i część wyposażenia prezbiterium. Dzisiejszy wygląd kościół uzyskał w wyniku przebudowy przeprowadzonej w 2. połowie XIX w. Wzniesiono wtedy szczyty schodkowe nad korpusem i transeptem.
ARCHITEKTURA. Kościół barokowy, powtarzający układ przestrzenny gotyckiej świątyni, z neogotyckimi szczytami. Murowany z kamienia i cegły, otynkowany. Złożony z nawy, ramion transeptu i wydłużonego prezbiterium, zakończonego półkolistą apsydą. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, w narożach północnego ramienia transeptu i na osi apsydy skośnymi. Nakryty jest dachami dwuspadowymi z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią na skrzyżowaniu naw, późnobarokową z 2. połowy XVIII w. Nad zachodnią ścianą nawy, nad wschodnią ścianą prezbiterium oraz nad ramionami transeptu wznoszą się schodkowe szczyty neogotyckie. Wewnątrz prezbiterium, nawa i przedsionek nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi, ramiona transeptu nakryte są kolebką zaś apsyda nakryta jest hemisferycznie. Zachowały się trzy portale gotyckie z XIV-XV w., dwa z nich zamknięte są ostrołukowo a jeden prostokątnie. W portalu głównym mieszczą się wczesnobarokowe drzwi z 1. połowy XVII w. Polichromia wnętrza secesyjna, malowana przez Jana Bukowskiego w 1913 r., odnowiona i uzupełniona scenami figuralnymi na ścianach przez Macieja Makarewicza w 1966 r. W apsydzie prezbiterium dwa witraże figuralne ze śś. Stanisławem i Bernardem, wykonane w Zakładzie witrażów Żeleńskiego w Krakowie w 1932 r.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny barokowy z XVII w., przekształcany w XVIII i XIX w., z bramkami po bokach na których posągi śś, Wojciecha i Stanisława. W polu środkowym łaskami słynący obraz Matki Bożej Szczyrzyckiej, barokowy z XVII w., w sukienkach metalowych. Dwa ołtarze boczne przy tęczy rokokowe z 2. połowy XVIII w. W lewym ołtarzu mieszczą się rzeźby śś. Joachima i Anny oraz obraz NMP Wniebowziętej z początku XVII w., łączony ze szkołą Tomasza Dolabelli. W prawym ołtarzu rzeźby dwóch świętych zakonników, w polu środkowym obraz Serca Jezusa, malowany przez Helenę Skalską w 1957 r., zaś w zwieńczeniu obraz św. Benedykta z 2. połowy XVIII w. Dwa ołtarze boczne w transepcie późnobarokowe z połowy XVIII w., z współczesnymi mu obrazami śś. Bernarda Opata i Kazimierza Królewicza. Chrzcielnica kamienna późnorenesansowa z początku XVII w., z czarą ozdobioną główkami aniołków. Ambona rokokowa z rzeźbą św. Stanisława na baldachimie z 2. połowy XVIII w. Stalle częściowo barokowe z postaciami świętych w zapleckach, malowanymi przez Macieja Makarewicza, na baldachimach orły trzymające kartusze z herbami opactwa i Gryf, u stóp sześć rzeźbionych, barokowych lwów z 1. połowy XVII w. Cztery konfesjonały rokokowe z 2. połowy XVIII w. Organy 18-głosowe, wykonane w 1892 r. przez Tomasza Falla organmistrza ze Szczyrzyca. Stacje Drogi Krzyżowej malowane przez Zofię i Franciszka Walczowskich w 1966 r. Epitafia kamienne lub marmurowe, z inskrypcjami z XVII i XVIII w. opatów szczyrzyckich: Stanisława Drohojowskiego, Remigiusza Łukowskiego, Gerarda Pastoriusza. Trzy dzwony odlane w 1960 we Wrocławiu, jeden z nich o nazwie św. Bernard.
LITERATURA
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 7, Powiat limanowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Parafie ziemi limanowskiej, opr. zb., Proszówki 2009
Pasternak P., Katalog organów w diecezji tarnowskiej, maszynopis
ks. Rzepa J, Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
